مهم ترین اعمال شب سیزدهم ماه رجب

 

روز سیزدهم ماه رجب از بزرگ‌ترین ایام سال است چرا که امام اول شیعیان، امام علی (ع) در روز جمعه ۱۳ رجب سال سی‌ام عام الفیل و در خانه‌ی خدا متولد شدند. پدر آن حضرت ابوطالب فرزند عبدالمطلب بن هاشم بن عبد مناف (عموی پیامبر (ص)) و مادرش هم فاطمه دختر اسد بن هاشم بود. بنابراین امام علی (ع) از هر دو طرف هاشمی نسب است.

در کتاب مفاتیح الجنان دربارۀ این روز سیزدهم چنین آمده است: آگاه باش که در هر یک از ماه‌های رجب و شعبان و رمضان، در شب سیزدهم مستحب است دو رکعت نماز بگزارند به این صورت که: در هر رکعت پس از سوره «حمد»، سوره‌های «یس» و «تَبارَکَ الْمُلک» و «توحید» را بخوانند.

 

اعمال خاص شب سیزدهم ماه رجب

مستحب است در هر یک از ماه رجب و شعبان و رمضان، در شب سیزدهم دو رکعت نماز اقامه شود.

 

نماز ویژه سیزدهم ماه رجب

مستحب است در شب سیزدهم رجب دو رکعت نماز اقامه شود که در هر رکعت حمد یک مرتبه و یس و تَبارَکَ المُلْکُ و توحید خوانده شود و در شب چهاردهم چهار رکعت یعنی دو نماز دو رکعتی به همان کیفیّت و در شب پانزدهم شش رکعت به سه سلام به همان کیفیّت؛ از حضرت صادق علیه السلام روایت است که هر کس این اعمال را انجام دهد همه فضائل این سه ماه را دریابد و همه گناهانش غیر از شرک آمرزیده شود.

امام صادق (ع) فرمود: «خداوند به این امت سه ماه ارزشمند عطا کرد که به امت‌های قبل نداده بود و آن ماه‌ها، رجب، شعبان و ماه رمضان است و سه شب نیز به این امت عنایت کرد که به امت‌های پیشین نداده بود و آن شب‌های سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم ماه است و همچنین سه سوره (بافضیلت و پرمحتوا) به این امت عطا کرد که به امّت های سابق نداده بود و آن سوره‌های «یس»، «مُلک» و «توحید» است، از این رو هر کس که میان این سه فضیلت جمع کند، میان بهترین عطاهای این امّت جمع کرده است».

همچنین در برخی روایات آمده است حضرت رسول (ص) فرمودند:

هر که در شب سیزدهم ماه رجب ده رکعت نماز بگذارد به این ترتیب که در رکعت اول سوره‌های حمد والعادیات را یک بار و در رکعت دوم سوره‌های حمد و تکاثر را یک بار و دیگر رکعات را به اینگونه بخواند، خداوند گناهان او را می‌آمرزد.

 

اعمال روز سیزدهم ماه رجب

سیزدهم رجب روز اول از ایام البیض است و ثواب بسیاری برای روزه این روز و دو روز بعد وارد شده و اگر کسی قصد انجام اعمال اُمّ داوُد را دارد باید این روز را روزه بگیرد و در این روز بنا بر قول مشهور بعد از سی سال از عام الفیل ولادت با سعادت حضرت امیرالمومنین علی علیه السلام در میان کعبه مُعَظَّمه واقع شده است.

شما خوبان و عاشقان اهل بیت میتوانید برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد فضیلت‌ها، ثواب زیارت ائمه (ع) در این ماه، اذکار، روایات ائمه و دستورات بزرگان در ماه رجب، به جلد 5 کتاب عنوان بصری اثر آیت الله سید محمد محسن حسینی طهرانی مراجعه کنید.

برای دسترسی به نسخه پی دی اف رایگان کتاب عنوان بصری، به همراه فایل صوتی آن، به این لینک از سایت مکتب وحی مراجعه کنید.

 

در جلسه 41 از سلسله جلسات عنوان بصری، که آیت الله سید محمد محسن حسینی طهرانی آن ها را ایراد فرموده است، اینطور از اعمال ماه رجب و لیله الرغائب سخن به میان آمده است که:

همان طوری که دأب و دِیدَن مرحوم آقا (حضرت علامه طهرانی)ـ رضوان اللَه علیه ـ بود قبل از ماه رجب ایشان یک مطالبی را می‌فرمودند. دوستانشان را جمع می‌کردند و راجع به اهتمام ماه رجب ایشان مطالبی را می‌فرمودند. آن چه را که من بدون توجّه به روایات و احادیثی که در فضیلت ماه رجب آمده است از تجربیات شخصی خودم با مرحوم آقا ـ رضوان اللَه علیه ـ و سایر بزرگان به یاد دارم این است که در تمام ایام سال ایشان به این ماه رجب از همۀ شهرها و ماهها اهتمام بیشتری داشتند. حتّی از ماه رمضان هم اهتمام این بزرگان به ماه رجب بیشتر بود و عبارت ایشان این بود که ماه رمضان برای عامّۀ مردم انفَع است و نَفع بیشتری دارد ولی ماه رجب برای خصوص سالکان الی اللَه این نفعش از ماه رمضان بیشتر است و تأثیراتی که در ماه رجب بر نفس وارد می‌شود آن تأثیرات، تأثیرات عمیق‌تریست، تأثیرات زیر بنایی تریست از آن چه که در سایر ایام اللَه که شعبان و رمضان و یا فرض بکنید که در آن ذی‌القعده به خصوص دهۀ اوّل ذی‌الحجّه که بسیار آن جَلوات و جَذبات خاصّی دارد در آن عُشر اوّل ذالحجّه، این ماه رجب از همۀ آنها مهمتر است و خود ایشان هم در ماه رجب یک تغییراتی داشتند، ایشان به طور کلّی در زندگیشان، در اعمال شخصی خودشان و توصیۀ به مراقبت بیشتری می‌کردند به رفقایشان و به دوستان و می‌فرمودند: ماه رجب ماه الهی است، در ماه خدا غیر خدا را نباید انسان داخل کند، مراقبه‌اش را در این ماه باید بیشتر کند، کلامش را در این ماه باید منضَبط‌تر قرار بدهد، هر حرفی را نزند، هر مطلبی را نگوید، حتّی مسائل عادی، حرفهای عادی، اینها در این ماه مضرّند.

هر چه در این ماه حالت سکوت و حالت سکون و آرامش بیشتر باشد واردات بیشتر خواهد ملائکه در جایی که تشویش و اضطراب است نمی‌آیند، ملائکه در جای سکون و آرامش می‌آیند، ملائکه در جایی که دائماً محلّ جَوَلان فکر و تخیلات و خیالات(است نمی آیند)…؛ این آن را گفت، آن آن را گفت، این به من این حرف را زد، چرا آن نسبت به من این فکر را کرد؟ من این جوابش را بدهم، با این اینجور صحبت کنم اینها به درد ماه رجب نمی‌خورد. اگر شخصی با این تصوّرات و تخیلات داخل در ماه رجب بشود نصیبی نخواهد داشت. پس شرط اوّلی را که مرحوم آقا ذکر می‌فرمودند این است که انسان قلب خود را از هر چه که تا به حال با او بوده پاک کند و بدون این فایده ندارد، هیچ فایده‌ای ندارد. هر چه ذکر بگوید فایده ندارد، هر چه توجّه کند فایده ندارد، چرا؟ چون این توجّه و ذکر توجّه صوریست، توجّه عُمقی نیست،‌ عُمق خراب است، عُمق در او تشویش است، عُمق در او هوا و هوس است، عُمق در او تکثّرات است، عُمق در او توغّل در کثرات است، فایده ندارد، فقط از یک صورت ظهور پیدا می‌کند و به همان صورت هم ختم می‌شود. پس بنابراین اوّلین کاری که سالک باید انجام بدهد این است که تصوّر کند در ماه رجب متولّد شده. بچّه‌ای که تازه از مادر متولّد می‌شود دشمن دارد؟ هنوز کاری نکرده توی این دنیا، دشمن ندارد. آیا بچّه‌ای که از مادر متولّد می‌شود کسی راجع به او حرف زده؟ کسی غیبتش را کرده؟ کسی فرض کنید که…؟ نه، تازه هنوز متولّد شده و نه دوستی پیدا کرده، نه دشمنی پیدا کرده،‌ نه کسی را زده، نه به کسی بی‌احترامی کرده، نه شخصی نسبت به او بی‌احترامی کرده، هیچی هیچ گونه ارتباطی نداشته. انسان باید تصوّر کند که در ماه رجب متولّد شده و همچون بچّه که در قلب و در نفس او هیچ چیزی وجود ندارد. بچّه هیچ چیز نمی‌فهمد فقط گرسنه‌اش بشود صدایش در بیاید برای شیر خوردن همین، و الاّ هیچ چیز نمی‌فهمد حتّی مادرش را هم نمی‌فهمد دیگر. البتّه یک احساس خاصّی دارد امّا…. دیگر نه کینه‌ای در بچّه است، نه بُغضی در بچّه هست، نه حَسدی در بچّه، نه حسابی هیچ چیزی نیست، فلهذا مرحوم آقا تعبیر می‌کردند بچّه تا چند ماه اصلاً فانی است، یعنی هیچ نوع تعلّق به کثرت در او نیست.

اگر می‌خواهید نگاه به فنا کنید که در فنا چه خبر است. نگاه به بچّۀ شیرخوار کنید. کینه دارد؟ ابدا، نسبت به کی کینه دارد؟ حسد دارد؟ ابدا، بُغض دارد نسبت به کسی؟ ابدا، هر وقت گرسنه اش بشود گریه می‌کند، فقط همین. آدم فانی مگر غیر از این چیز دیگر است؟ نه در وجود او حقد است، نه حسد است،‌ نه تعلّق به دنیاست، نه تعلّق به مادّه است، نه تعلّق به کثرات است، نه این را بگیرد،‌ نه آن را بگیرد، نه نفعی الآن…. الآن فرض کنید که به یک بچّه بگویند: آقا! در فلان جا زلزله شد، خراب شد؛ اصلاً نمی‌فهمد می‌گوید: بابا من گرسنم است شیرم را بدهید بخورم بخوابم. این چیه؟ می‌گویند: آقا فلان کس نماینده شد، فلان کس چیز شد. می‌گوید: آقا شیر من را بدهید بخورم، اینها مال خودتان، مبارک خودتان باشد. فقط نیازش در ارتباط با مبدأ محفوظ است و بقیه هیچ. آدم فانی فقط تعلّقش با مبدأ است و دیگر هیچ در نفس او نیست. منتهی فرق بین بچّه و بینانی این است که بچّه وقتی که برمی‌گردد تازه برمی‌گردد توی کثرات یکی یکی هِی می‌آید سراغش، یکی یکی تعلّقات، فانی وقتی که بقا پیدا می‌کند دیگر همه را از دست داده. این فرق بین این دو و باید ما برگردیم به همان جا، به همان جایی که آمدیم.

ماه رجب ماه فناء فی اللَه است، ماه خداست، شهر اللَه است. پیغمبر اکرم صلّی اللَه علیه و آله و سلّم فرمودند: اَلرَّجَبُ شَهْرُ اللَه وَ شَعْبَانُ شَهْری وَ رَمَضَانُ شَهْرُ اُمّتَی.

رجب ماه خداست، شعبان ماه من است که منظور ولایت است و رمضان ماه امّت من است، ماه عموم امّت من است. یعنی یک ارتباط خاصّی بین نفوس و بین پروردگار در ماه رمضان هست که ماه امّت است. ولی رجب شهر اللَه است، رجب، ماه، ماه خداست. اینکه دارد رجب ماه خداست یعنی یک حالت خاصّی در ماه رجب برقرار است که از آن حالت خاصّ، اهل اللَه فقط استفاده می کنند، نه هر کس دیگر. استفاده های دیگران ضعیف است. اهل اللَه هستند که این ماه را می توانند درک کنند. یعنی جاذبه های مقام ربوبی و توحیدی و بارقه های توحیدی که سالک را زیر و رو می کند و تعلّق سالک را از همه چیز قطع می کند و او را فقط متوجّه به حقیقت توحید می کند و از همۀ آن تزئیلات و فروعات و رشته ها و تعلّقات و ارتباطات می بُرد، آن در ماه رجب است. حتّی ماه رمضان هم این کار را انجام نمی دهد. ماه رمضان ماه رحمت است، ماه برکت است، ماه انبساط است، ماه غُفران است، همه را خدا می بخشد. آن عمل زیر بنایی مال ماه رجب است. به درد سالک بخشیدن گناه نمی خورد، بخشیدن گناه این یک چیزیست که ما اوّل چیزیست که انتظارش را داریم از ائمّه و از شُفعاء که بیایند شفاعت بکنند. آنچه که به درد سالک می خورد حالت انبساط و اینها نیست، آنچه که به درد سالک می خورد حالت بهجت نیست، نه این که اینها بد است، اینها خیلی خوب است گیر کسی هم نمی آید، خیال نکنید ولی آنچه که بدرد آن سالک واقعی که رِندی که همه چیز را می خواهد در راه خدا ببازد و از همه چیز بگذرد و ژولیده و سر و پا برهنه فقط در حریم او بیاید دیگر در آنجا بخشش گناه و انبساط و بَهجت و اینها نیست آن یک آتشی را می خواهد که بزند به وجودش و او را خاکستر کند این بدرد سالک می خورد و این توی ماه رجب است. لذا می گویند رجب شهر اللَه است برای این که انسان آماده بشود برای ماه رجب اوّل چیزی را که مرحوم آقا دستور می دادند اشتداد مراقبه بود. سالک باید مراقبه اش را زیاد کند، سکوتش را زیاد کند، ارتباطش را با افراد به حداقل مراوده و معاشرت برساند، با هر کسی صحبت نکند، نفوسی که گناه کار هستند در ارتباط با انسان اثر می گذارند، هر کدام یک اثری می گذارند خواهی نخواهی. رفتن هر جا و دیدن هر کس این برای انسان صحیح نیست. به عکس، زیارت مرضی، عیادت مرضی، رسیدگی به امور بیماران این سرعت می بخشد به حال انسان؛ صلۀ رحم سرعت می بخشد؛ اگر بین دو نفر نقاری است انسان آن نقار را برطرف کند این اثر بسیار عجیبی دارد، بسیار اثر عجیبی دارد. بارها می فرمودند ایشان اگر شخصی اصلاح ذات البین را بکند، ممکن است بعضی از درهائی که به روی او بسته شده به واسطۀ این باز بشود، خیلی اثر عجیبی دارد، اصلاح ذات البین. اصلاح ذات البین یعنی انسان شیطان را از بین دو نفر بیرون کند و خدا را بیاورد جایش دیگر، این معنا معنای اصلاح ذات البین. خیلی ایشان تأکید داشتند روی این مسأله، مسألۀ مراقبه به اصطلاح در ماه رجب. و روایاتی که در این زمینه هست روایات زیاد است در اینجا یکی دو تا روایت را من عرض می کنم خدمت دوستان که از پیغمبر اکرم روایت شده که می فرماید: اَنَّ َ اللَه تَعَالی نَصَبَ فی السَّمَاءِ السابِعَةِ مَلِکاً یقالُ لَهُ الدّاعی «خداوند متعال در آسمان هفتم ـ این آسمان هفتم یک مسألۀ عجیبی است، نمی فرماید در آسمان اوّل یا دوّم یا سوم یا چهارم، می فرماید در آسمان هفتم که آن مقام تجلیات ذاتیست ـ این در آنجا یک مَلکی را خداوند در آنجا قرار داده است که به او می گویند داعی یعنی کسی که می خواند، افراد را می خواند، صدا می زند» فَإذَا دَخَلَ شَهْرُ رَجَبٍ ینادی ذلِک الْمَلِک کلَّ لَیلَةٍ مِنْهُ إلِی الصَّباحِ «وقتی که ماه رجب داخل می شود این مَلَک هر شب تا صبح صدایش بلند است» طوبی لِذّاکرین، طوبی لِطّائعین «خوشا به حال آن کسی که در حال ذکر است، خوشا به حال آن کسانی که در حال اطاعتند» یقُولُ اللَه تَعالی ـ اینها را آن ملک دارد می گوید، ها این اختصاص به ماه رجب دارد ـ أنَا جَلیسُ مَن جَالَسنی «من همنشین کسی هستم که او بیاید و خود را با من همنشین کند» وَ مُطیعُ مَنْ أطاعَنی «من اطاعت کسی را می کنم که او اطاعت مرا بکند» ببینید! خدا دارد می گوید من اطاعت می کنم وَ غافِرَ مَنِ اسْتَغْفَرنَی «و می بخشم کسی که از من طلب بخشش کند» اَلشَّهرُ شَهْری «این ماه، ماه من است» وَ الْعَبْدُ عَبْدی «این بندگان همه بندگان من هستند» وَ الرَّحْمَةُ رَحْمَتی «رحمت هم اختصاص به من دارد» فَمَنْ دَعَانی فی هذا الشَّهْرُ أجَبْتُهُ «کسی که بخواند مرا در این شهر او را اجابت می کنم» وَ مَنْ سَئَلَنی اَعْطَیتُهُ «کسی که از من بخواهد به او می دهم» وَ مَن اسْتَهْدانی هَدَیتُهُ به این عبارت خیلی توجّه کنید «کسی که در این ماه از من طلب هدایت کند من او را هدایتش می کنم» یعنی تمام جملاتی که در اینجا هست یک طرف این یک فقره در اینجا یک طرف. ما در این ماه باید از خدا بخواهیم که خدا ما را هدایت کند، هدایت کردن یعنی موانع را از جلوی راه برداشتن، راه خود را مستقیم کردن و از خطرات حفظ کردن. وَجَعَلْتُ هذَا الشَّهِرُحَبْلاً بَینْی وَ بَینَ عِبَادی «من این ماه را ریسمان بین خودم و بین بندگانم قرار دادم» فَمَنِ اعْتَصَمَ بی وَصَلَ إلی «هر کسی که به این ریسمان چنگ بزند به من می رسد» این یک روایتی که در اینجا هست. روایت دیگری دوباره از پیغمبر اکرم در اینجا نقل می فرمایند که: تمام ملائکه در شب اوّل رجب تمام ملائکه آسمان و زمین، همه در خانۀ کعبه جمع می شوند در آن شب و در آنجا مشغول طواف می شوند. لذا مکه و عمرۀ رجبیه ثواب حج را دارد و بسیار مؤکد است همانطوری که مرحوم آقا در روح مجردشان فرمودند زیارت علی بن موسی الرضا علیهماالسّلام ثواب حج را دارد در ماه رجب و حتّی طبق آن روایاتی که نسبت به زیارت امام رضا علیه السّلام آمده خیلی روایات عجیب است. ما حتّی راجع به سیدالشهداء هم عجیب است که یک همچنین روایاتی نداریم یعنی با این خصوصیاتی که مثلاً سیدالشّهداء دارد روایات اکیده ای که همۀ ائمّه هم توصیه داشتند بر زیارت امام حسین علیه السّلام ولی عجیب این است که روایت زیارت علی بن موسی الرضا یک چیز دیگر است، بخصوص در ماه رجب و توفیق الهی نصیب هر کسی شده است که بتواند امام رضا علیه السّلام را در این ماه زیارت کند و از آن حضرت خلاصه بخواهد، ول نکند، بیاید یک زیارتی بکند و بگوید: خداحافظ شما و…، نه، برود بچسبد و بگوید باید بدهی و تا ندهی ما نمی رویم از اینجا، امام رضا هم به خاطر این که خودش را راحت کند می گوید: خیلی خوب می دهیم، راهت می اندازیم.

علامه سید محمدحسین حسینی طهرانی یکی از بزرگترین عرفای شیعه در قرن بیستم است. ایشان در شهر تهران متولد شدند و تحصیلات خود را در حوزه علمیه قم و نجف به پایان رساندند.

علامه طهرانی از محضر بزرگانی چون علامه سید محمد حسین طباطبایی، آیت الله العظمی بروجردی و مرحوم شیخ جواد انصاری بهره بردند و در علوم فقه، اصول، کلام، فلسفه و عرفان تبحر داشتند.

از ایشان تفاسیر و مبانی عرفانی متعددی بر جای مانده است که یکی از این موارد، تفسیر فقراتی از دعای یومیه ماه رجب (یَا مَن یُعطِی مَن سَألَه یا مَن یُعطِی مَن لَم یَسألْه …) است. در این تفسیر که در جلسه 19 شرح دعای ابو حمزه از علامه سید محمد حسین حسینی طهرانی عنوان شده است، آمده که:

یَا مَن یُعطِی مَن سَألَه، یا مَن یُعطِی مَن لَم یَسأَلْه و مَن لَم یَعْرِفْه تَحَنُّنًا مِنه و رَحمَة.

«ای خدایی که تو عنایت می‌کنی، عطا می‌کنی و به آن کسانی که از تو سؤال می‌کنند، درخواست می‌کنند؛ و عطا می‌کنی و إفاضه می‌کنی بر آن کسانی که از تو سؤال نمی‌کنند، بلکه آن کسانی که اصلاً تو را نمی‌شناسند، معرفت به تو ندارند. »

«تَحَنُّنًا» أی: تَلَطُّفًا مِنکَ و رحمةً مِنک، آن رحمت واسعه و لطف عامّه؛ لذا إفاضۀ رحمتت را انحصار نمی‌دهی به آن افرادی که تو را می‌شناسند و از تو درخواست می‌کنند! فیض عمیم و رحمت شامل خود را بر تمام موجودات، اعمّ از مؤمن و کافر و عابد و فاسق و سائل و طالب و غیر سائل و طالب، إفاضه می‌کنی.

خُب این موجوداتی که به وجود آمدند، بالأخره در اصل وجود که اینها از پروردگار تقاضایی که نکردند؛ موجودی که اصلاً نیست، چه‌قسم تقاضا کند که خدایا مرا وجود بده! چیزی باید باشد و بعد تقاضا کند؛ وجود در مرتبۀ اوّل، و سؤال و تقاضا در مرحلۀ دوّم است دیگر! کانَ، کانَ‌ی ناقصه است اینجا؛ کانَ‌ی تامّه اصل‌الوجود است. کان زیدٌ، أی: وُجِدَ؛ امّا کان زیدٌ سائلاً، این سؤال هلیّة مرکَّبه است نه از هلیّة بسیطه! و لذا حتماً بعد از وجود است؛ وجود باید باشد و سؤال از عوارض وجود است. بنابراین آن موجوداتی که نبودند و به لطف پروردگار به وجود آمدند، کجا در اینجا سؤال می‌توانستند بکنند؟! نیست تا اینکه سؤال کند!

خُب این موجوداتی که به وجود آمدند، بالأخره در اصل وجود که اینها از پروردگار تقاضایی که نکردند؛ موجودی که اصلاً نیست، چه‌قسم تقاضا کند که خدایا مرا وجود بده! چیزی باید باشد و بعد تقاضا کند؛ وجود در مرتبۀ اوّل، و سؤال و تقاضا در مرحلۀ دوّم است دیگر! کانَ، کانَ‌ی ناقصه است اینجا؛ کانَ‌ی تامّه اصل‌الوجود است. کان زیدٌ، أی: وُجِدَ؛ امّا کان زیدٌ سائلاً، این سؤال هلیّة مرکَّبه است نه از هلیّة بسیطه! و لذا حتماً بعد از وجود است؛ وجود باید باشد و سؤال از عوارض وجود است. بنابراین آن موجوداتی که نبودند و به لطف پروردگار به وجود آمدند، کجا در اینجا سؤال می‌توانستند بکنند؟! نیست تا اینکه سؤال کند!

پس آن خدایی که از کَتمِ عدم، یعنی از آن محلّ سرّ و پنهانی، به إرادۀ خود عدم را شکافت و موجودات را به وجود آورد بدون هیچ استنقاذی، طلبی، سؤالی، چگونه خداوند محروم می‌کند کسانی را که به وجود آورده و حالا سؤال می‌کنند؟! خُب اینها که ناقص‌تر از آن موجوداتی که معدوم هستند که نیست.

در مجموعه سخنرانی های عید غدیر از آیت الله سید محمد محسن حسینی طهرانی، در جلسه 4 در مورد معنای توحید صحبت به میان آمده است. در خلال این بحث از سخنرانی عید غدیر، ایشان مطلبی را در مورد دعای ماه رجب و اشاره آن به ائمه اینگونه مطرح میکند که:

در دعای ماه رجب راجع به ائمه علیهم السلام می خوانیم:

«أعضادٌ و أشهادٌ [و مُناةٌ و أذوادٌ] و حَفَظةٌ و رُوّادٌ، فبهِم مَلأتَ سماءَک و أرضَک حتّی ظهَر أن لا إله إلّا أنتَ.»

«أعضادٌ و أشهادٌ؛ ائمه علیهم السلام یاوران و ناظران بر عالم کون هستند. » «حَفَظةٌ؛ اینها پاسدارند.» پاسدار یعنی شخصی که نگهدار و نگهبان مسئله‌ای است. «رُوّادٌ؛ اینها پیش‌آهنگان و جلوداران برای قافلۀ توحید هستند.» «فَبهِم مَلأتَ سَماءَک و أرضَک؛ خدایا تو به‌واسطۀ وجود ائمه آسمان و زمین را پُر کردی.» «حتّی ظهَر أن لا إله إلّا أنتَ؛ تا اینکه حقیقت کلمۀ لا إله إلا اللَه و توحید ظهور پیدا کرد.»

ظهور یعنی چه؟ توحید که سر جایش بود! چه تعیّنی باشد یا نباشد توحید هست. ظهور توحید نیاز به ظهور مَظهر دارد و تا مَظهری نباشد ظهوری نیست. در مقام ذات که مقام غیب‌الغیوب است، توحید [بالصّرافه] برقرار است. در آنجا که کثرت نیست و در آنجا که دیگر ظهور نیست، بلکه عالَم عماء محض است، عالَم ظلمات است. آنجا عالم نور نیست، آنجا را به‌واسطۀ شدّت اندکاکِ نور عالَم عِماء می‌گویند. در آنجا دیگر نه مَظهری هست و نه مُظهری و نه ظهوری.

پس ظهور لا إله إلا اللَه به‌واسطۀ چیست؟ به‌واسطۀ ولایت است؛ یعنی ولایت است که به‌واسطۀ هیمنه و اقتدار خود، علّت تامۀ برای تنزّل مشیّت مطلقۀ حق شده است و تمام آنچه در این عوالم ربوبی وجود پیدا می‌کند، وجود نازلۀ ولایت است.

پس [خدایا،] به وجود ائمه علیهم السلام «مَلأتَ سماءَک و أرضَک؛ تو آسمان و زمینت را پُر کردی!» وجود جبرائیل امین به‌واسطۀ وجود خاتم انبیاء است، وجود میکائیل و اسرافیل و عزرائیل به‌واسطۀ وجود خاتم انبیاء است و اینها مرحلۀ نازلۀ آن وجود مقدّس و وجود متعالی هستند و تمام عوالم وجودی، مراتب و تعیّنات وجود مقام ولایت مطلقه هستند.

فَبهِم مَلأتَ سماءَک و أرضَک؛ تو به‌واسطۀ وجود اینها و به‌واسطۀ ولایت اینها آسمان و زمینت را پُر کردی تا اینکه توحیدی که در عالم عماء بود، تا اینکه آن توحیدی که بالصّرافه بود، تا اینکه آن توحید حقّه و حقیقیه و یکتایی که داشتی و تا اینکه آن عالم خفا و ظلماتی که بود، ظهور و بروز پیدا کرد و در مقام ثبوت و اثبات متجلّی شد. پس ما می‌توانیم بگوییم که ولایت، علّت و مبدأ برای تمام تعیّنات در همۀ عوالم ربوبی و عوالم امکان است.

 

در مجموعه سخنرانی های عید غدیر از آیت الله سید محمد محسن حسینی طهرانی، در جلسه 4 در مورد معنای توحید صحبت به میان آمده است. در خلال این بحث از سخنرانی عید غدیر، ایشان مطلبی را در مورد دعای ماه رجب و اشاره آن به ائمه اینگونه مطرح میکند که:

در دعای ماه رجب راجع به ائمه علیهم السلام می خوانیم:

«أعضادٌ و أشهادٌ [و مُناةٌ و أذوادٌ] و حَفَظةٌ و رُوّادٌ، فبهِم مَلأتَ سماءَک و أرضَک حتّی ظهَر أن لا إله إلّا أنتَ.»

«أعضادٌ و أشهادٌ؛ ائمه علیهم السلام یاوران و ناظران بر عالم کون هستند. » «حَفَظةٌ؛ اینها پاسدارند.» پاسدار یعنی شخصی که نگهدار و نگهبان مسئله‌ای است. «رُوّادٌ؛ اینها پیش‌آهنگان و جلوداران برای قافلۀ توحید هستند.» «فَبهِم مَلأتَ سَماءَک و أرضَک؛ خدایا تو به‌واسطۀ وجود ائمه آسمان و زمین را پُر کردی.» «حتّی ظهَر أن لا إله إلّا أنتَ؛ تا اینکه حقیقت کلمۀ لا إله إلا اللَه و توحید ظهور پیدا کرد.»

ظهور یعنی چه؟ توحید که سر جایش بود! چه تعیّنی باشد یا نباشد توحید هست. ظهور توحید نیاز به ظهور مَظهر دارد و تا مَظهری نباشد ظهوری نیست. در مقام ذات که مقام غیب‌الغیوب است، توحید [بالصّرافه] برقرار است. در آنجا که کثرت نیست و در آنجا که دیگر ظهور نیست، بلکه عالَم عماء محض است، عالَم ظلمات است. آنجا عالم نور نیست، آنجا را به‌واسطۀ شدّت اندکاکِ نور عالَم عِماء می‌گویند. در آنجا دیگر نه مَظهری هست و نه مُظهری و نه ظهوری.

پس ظهور لا إله إلا اللَه به‌واسطۀ چیست؟ به‌واسطۀ ولایت است؛ یعنی ولایت است که به‌واسطۀ هیمنه و اقتدار خود، علّت تامۀ برای تنزّل مشیّت مطلقۀ حق شده است و تمام آنچه در این عوالم ربوبی وجود پیدا می‌کند، وجود نازلۀ ولایت است.

پس [خدایا،] به وجود ائمه علیهم السلام «مَلأتَ سماءَک و أرضَک؛ تو آسمان و زمینت را پُر کردی!» وجود جبرائیل امین به‌واسطۀ وجود خاتم انبیاء است، وجود میکائیل و اسرافیل و عزرائیل به‌واسطۀ وجود خاتم انبیاء است و اینها مرحلۀ نازلۀ آن وجود مقدّس و وجود متعالی هستند و تمام عوالم وجودی، مراتب و تعیّنات وجود مقام ولایت مطلقه هستند.

فَبهِم مَلأتَ سماءَک و أرضَک؛ تو به‌واسطۀ وجود اینها و به‌واسطۀ ولایت اینها آسمان و زمینت را پُر کردی تا اینکه توحیدی که در عالم عماء بود، تا اینکه آن توحیدی که بالصّرافه بود، تا اینکه آن توحید حقّه و حقیقیه و یکتایی که داشتی و تا اینکه آن عالم خفا و ظلماتی که بود، ظهور و بروز پیدا کرد و در مقام ثبوت و اثبات متجلّی شد. پس ما می‌توانیم بگوییم که ولایت، علّت و مبدأ برای تمام تعیّنات در همۀ عوالم ربوبی و عوالم امکان است.

 

ماه رجب یکی از چهار ماه حرام در تقویم اسلامی است. این ماه به عنوان ماه توبه و استغفار، ماه تقرب به خدا و ماه آمادگی برای ماه های مبارک رمضان و شعبان شناخته می شود. برای این ماه با فضیلت، علما و بزرگان دستورات متعددی را ذکر کرده اند.

در کتاب عنوان بصری، جلد 5 – حقیقت عبودیت اثر آیت الله سید محمد محسن حسینی طهرانی در مورد دستورات بزرگان و عرفا نسبت به ماه رجب اینطور آمده است که:

ایّام رجب نزدیک است و همان طور که دأب و دَیدن مرحوم آقا ـ رضوان اللَه علیه ـ بود، قبل از ماه رجب دوستانشان را جمع می کردند و راجع به اهتمام به ماه رجب مطالبی را می فرمودند.

من بدون توجّه به روایات و احادیثی که در فضیلت ماه رجب آمده است، آنچه از تجربیات شخصی خودم با مرحوم آقا و سایر بزرگان به یاد دارم این است که در تمام ایّام سال، به این ماه رجب از همۀ شهرها و ماه ها اهتمام بیشتری داشتند؛ حتّی از ماه رمضان هم اهتمام این بزرگان به ماه رجب بیشتر بود و عبارت ایشان این بود:

ماه رمضان برای عامّۀ مردم أنفع است و نفع بیشتری دارد، ولی نفع ماه رجب برای خصوص سالکان إلی اللَه از ماه رمضان بیشتر است، و تأثیراتی که در ماه رجب بر نفس وارد می شود، نسبت به آنچه در سایر ایّام اللَه ـ یعنی شعبان و رمضان و ذی القعده و به خصوص دهۀ اوّل ذی الحجّه ـ وارد می شود، تأثیرات عمیق تر و زیربنایی تری است و ماه رجب از همۀ آنها مهم تر است!

خود ایشان هم در ماه رجب به طور کلّی در زندگی و اعمال شخصی خودشان تغییراتی داشتند، و نسبت به رفقا و دوستانشان توصیه به مراقبت بیشتری می کردند و می فرمودند:

ماه رجب، ماه الهی است و انسان نباید در ماه خدا غیر خدا را داخل کند! باید مراقبه‌اش را در این ماه بیشتر کند! باید کلامش را در این ماه منضبط‌تر قرار بدهد و هر حرفی را نزند و هر مطلبی را نگوید؛ حتّی مسائل عادی و حرف‌های عادی هم در این ماه مضرّند! هرچه در این ماه حالت سکوت و سکون و آرامش بیشتر باشد، واردات بیشتر خواهد شد، و هرچه حالت تشویش و اضطراب باشد [آن واردات کمتر خواهد بود]. ملائکه در جایی که تشویش و اضطراب است و در جایی که دائماً محلّ جولان فکر و تخیّلات و خیالات است نمی‌آیند؛ ملائکه در جای سکون و آرامش می‌آیند!

اینکه «این شخص آن را گفت و آن شخص این را گفت و این فرد این حرف را به من زد، و چرا او نسبت به من این فکر را کرد؟! و حالا من جوابش را بدهم و با او این طور صحبت کنم»، اینها به درد ماه رجب نمی خورد! اگر شخصی با این تصوّرات و تخیّلات داخل در ماه رجب بشود، نصیبی نخواهد داشت.

پس شرط اوّلی را که مرحوم آقا ذکر می‌فرمودند این است که انسان قلب خود را از هرچه تا به‌حال با او بوده پاک کند، و بدون این هیچ فایده‌ای ندارد! هرچه ذکر بگوید فایده‌ای ندارد، هرچه توجّه کند فایده‌ای ندارد؛ چون این توجّه و ذکر، توجّه صوری است و توجّه عمقی نیست؛ عمقش خراب است، در عمقش تشویش است، در عمقش هوی و هوس است، در عمقش تکثّرات است، در عمقش توغّل در کثرات است و فایده‌ای ندارد! فقط از یک صورت ظهور پیدا می‌کند و به همان صورت هم ختم می‌شود.

بنابراین اوّلین کاری که سالک باید انجام بدهد این است که تصوّر کند در ماه رجب متولّد شده است. آیا بچّه ای که تازه از مادر متولّد می شود دشمن دارد؟! هنوز در این دنیا کاری نکرده است که دشمن داشته باشد! آیا کسی راجع به بچّه ای که از مادر متولّد می شود حرفی زده است یا غیبت او را کرده است؟! نه خیر، او تازه متولّد شده و هنوز نه دوستی پیدا کرده، نه دشمنی پیدا کرده، نه کسی را زده، نه به کسی بی احترامی کرده و نه شخصی نسبت به او بی احترامی کرده است؛ هیچ گونه ارتباطی نداشته است! انسان باید تصوّر کند که در ماه رجب متولّد شده و همچون بچّه ای است که در قلب و نفس او هیچ چیزی وجود ندارد. بچّه هیچ چیزی نمی فهمد؛ فقط وقتی که گرسنه می شود صدایش برای شیر خوردن درمی آید؛ و إلاّ هیچ نمی فهمد و حتّی مادرش را هم نمی فهمد! البتّه یک احساس خاصّی نسبت به او دارد. نه کینه ای در بچّه هست، نه بغضی در بچّه هست، نه حسدی در بچّه هست و نه حسابی! هیچِ هیچ!

فلهذا مرحوم آقا تعبیر می‌کردند: «بچّه تا چند ماه اصلاً فانی است!» یعنی هیچ نوع تعلّق به کثرت در او نیست. اگر می‌خواهید به فنا نگاه کنید که در فنا چه خبر است، به بچّۀ شیرخوار نگاه کنید. نه نسبت به کسی کینه دارد، نه حسد دارد و نه بغض دارد؛ ابداً! فقط هر وقت گرسنه‌اش بشود گریه می‌کند؛ فقط همین! آدم فانی هم مگر غیر از این چیز دیگری است؟! در وجود او نه حقد هست، نه حسد هست، نه تعلّق به دنیا هست، نه تعلّق به مادّه هست و نه تعلّق به کثرات!

من ‌باب‌ مثال اگر به یک بچّه بگویند: «فلان‌جا زلزله شده و خراب شده است»، اصلاً نمی‌فهمد و فقط می‌گوید: «من گرسنه‌ام، شیرم را بدهید تا بخورم و بخوابم!» به او می‌گویند: «فلان کس نماینده شده است»، هیچ نمی‌فهمد و می‌گوید: «شیر من را بدهید تا بخورم و بخوابم! اینها برای خودتان و مبارک خودتان باشد!» فقط نیازش در ارتباط با مبدأ محفوظ است و بقیّه دیگر هیچ! آدم فانی هم فقط تعلّقش با مبدأ است و دیگر هیچ در نفس او نیست؛ منتها فرق بچّه و فانی در این است که بچّه وقتی که برمی‌گردد، تازه به کثرات برمی‌گردد و این تعلّقات یکی‌یکی به سراغش می‌آیند؛ ولی فانی وقتی که بقا پیدا می‌کند، دیگر همه را از دست داده است، و ما باید به همان‌جایی برگردیم که از آنجا آمده‌ایم.

 

دعای یا من اروه لکل خیر یک دعای کوتاه و مختصر است که در تمام ایام ماه رجب خوانده می شود. این دعا از امام صادق (ع) نقل شده است. در این مقاله متن کامل این دنیا به همراه ترجمه آن آورده شده است. همچنین برای مشاهده، و دانلود فایل متنی، فایل صوتی و فایل ویدیویی این دعا نیز میتوانید به این لینک از سایت مکتب وحی مراجعه کنید.

امام صادق عليه السلام فرمودند: در هر روز از رجب در صبح و شام پس از نمازهاي روز و شب بگو:

بِسمِ اللَهِ الرَّحمنِ الرَّحيم

يا مَن أرجوهُ لِكلِّ خَير

ای آنکه هر خیری را از او امید دارم

و آمَنُ سَخَطَهُ عِندَ كلِّ شَرّ

و در هر شرّی از غضب او احساس ایمنی می‌کنم

يا مَن يعطِى الكثيرَ بِالقَليل

ای آن که در مقابل اندک بسیار می‌بخشد

يا مَن يعطِى مَن سَألَه

ای آن که به هرکه از او بخواهد عطا می‌کند

يا مَن يعطِى مَن لَم يسألهُ و مَن لَم يعرِفهُ تَحَنُّناً مِنهُ و رَحمَة

ای آن که به آن ‌کس که از او نخواسته و آن که او را نشناسد نیز از روی عطوفت و رحمتش عطا می‌کند

أعطِنِى بِمَسألَتِى إياك جَميعَ خَيرِ الدُّنيا و جَميعَ خَيرِ الآخِرَة

بر من که دستِ نیاز به‌سوی تو برداشته‌ام همۀ خیر دنیا و همۀ خیر آخرت را عنایت کن

و اصْرِف عَنّى بِمَسألَتى إياك جَميعَ شَرِّ الدُّنيا و شَرِّ الآخِرَة

و به درخواستم از تو، همۀ شرّ دنیا و آخرت را از من دور گردان

فَإنَّهُ غَيرُ مَنقوصٍ ما أعطَيت

چرا که آنچه عطا کنی کم نگردد

و زِدنى مِن فَضلِك يا كريم

و از احسانت بر من بیفزای، ای کریم!

راوي گفت:« امام صادق عليه السلام مَحاسنِ (موهاي صورت) شريف خود را در پنجۀ چپ گرفت و همراه با حركت دادنِ انگشتِ اشارۀ دستِ راست اين دعا را با حال درماندگي و زاري خواند:

يا ذا الجَلالِ والإكرامِ يا ذا النَّعماءِ و الجود

ای صاحب جلالت و بزرگی، ای صاحب نعمت‌ها و جود و سخاوت

يا ذا المَنِّ و الطَّولِ حَرِّم شَيبَتي عَلَى النّار

ای صاحب عطا و بخشندگی، موی سپیدم را بر آتش حرام گردان.

ماه رجب، یکی از ماه‌های حرام و پر برکت در نزد مسلمانان است. این ماه، فرصتی ارزشمند برای بهره‌مندی از الطاف الهی و آمادگی برای ماه‌های رمضان و شعبان است. در این ماه، اعمال و اذکار ویژه‌ای سفارش شده است که در این مطلب به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.

اذکار عمومی در ماه رجب

در ماه رجب، قرائت سوره‌های قرآن، ذکر و دعا، و انجام اعمال صالح، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در این ماه، خواندن سوره‌های «حمد»، «یس»، «ملک»، «توحید»، و «قدر» توصیه شده است. همچنین، ذکر «استغفرالله ذاالجلال و الإکرام من جمیع الذنوب و الآثام» و «لا اله الا الله» در این ماه، بسیار سفارش شده است.

 

اذکار مخصوص شب و روز نیمه رجب

شب و روز نیمه رجب، از شب‌ها و روزهای پربرکت این ماه است. در این شب، غسل کردن، احیای شب، زیارت امام حسین (ع)، و خواندن نمازهای مخصوص، از جمله اعمالی است که سفارش شده است. در روز نیمه رجب نیز، غسل کردن، زیارت امام حسین (ع)، و خواندن نمازهای مخصوص، از جمله اعمالی است که سفارش شده است.

 

اذکار مخصوص ایام البیض در ماه رجب

ایام البیض، سه روز سیزدهم، چهاردهم، و پانزدهم ماه قمری است. این روزها، از جمله ایام پربرکت سال است. در این روزها، روزه گرفتن، خواندن نمازهای مخصوص، و ذکر «لا اله الا الله» توصیه شده است.

 

ذکر «عظم الذنب من عبدک فلیحسن العفو من عندک» در ماه رجب

یکی از ذکرهای مخصوص ماه رجب، ذکر «عظم الذنب من عبدک فلیحسن العفو من عندک» است. این ذکر، از امام سجاد (ع) نقل شده است. ایشان در سجده‌های ماه رجب، این ذکر را می‌گفتند.

 

منابع

    کتاب مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی

    کتاب بحار الانوار، علامه مجلسی

    کتاب زادالمعاد، علامه محمدباقر مجلسی

 

امید است با انجام اعمال و اذکار مخصوص ماه رجب، از الطاف الهی بهره‌مند شویم و زمینه‌های سعادت و رستگاری خود را در دنیا و آخرت فراهم کنیم. همچنین میتوانید برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد فضیلت‌ها، ثواب زیارت ائمه (ع) در این ماه، اذکار، روایات ائمه و دستورات بزرگان در ماه رجب، به جلد 5 کتاب عنوان بصری اثر آیت الله سید محمد محسن حسینی طهرانی مراجعه کنید.

برای دسترسی به نسخه پی دی اف رایگان کتاب عنوان بصری، به همراه فایل صوتی آن، به این لینک از سایت مکتب وحی مراجعه کنید.

در کتاب رساله عمره مفرده اثر آیت الله سید محمد حسین حسینی طهرانی، در مورد عمره در ماه رجب آمده است که:

مطلب دیگر اینکه ائمه علیهم السّلام در روایات برای استحباب عمره مراتبی قرار داده‌اند.

روایت اول از زراره از امام باقر علیه السّلام نقل شده است:

عن زرارةَ، عن أبی جعفرٍ علیه السّلام، أنّه قال له: «ما أفضلُ ما حَجَّ النّاسُ؟» قال: «عمرةٌ فی رجبٍ و حَجَّةٌ مفردةٌ فی عامها.»

«زراره از امام باقر علیه السّلام پرسید:” بهترین حجی که مردم انجام می دهند کدام است؟ “ حضرت فرمودند: ”عمره در ماه رجب و حج در وقت خودش.»”

روایت دوم نیز از زراره است که برتری عمرۀ رجب را از امام صادق علیه السّلام نقل می کند:

و أفضلُ العمرةِ عمرةُ رجبٍ؛ «عمرۀ ماه رجب بهترین عمره است.»

روایت سوم نیز از امام صادق علیه السّلام به‌نقل از معاویة‌بن‌عمار است:

أنّهُ سُئِل: ”أیُّ العُمرةِ أفضلُ: عمرةٌ فی رجبٍ أو عمرةٌ فی شهرِ رمضانَ؟“ فقالَ: ”لا، بل عمرةٌ فی رجبٍ أفضلُ.“

«از حضرت سؤال شد که بین عمرۀ رجب و رمضان کدام بهتر است؟ حضرت فرمودند: ”عمرۀ رجب فضیلت بیشتری دارد.“»

حضرت در اینجا فضیلت عمرۀ غیررجب را نفی نمی کنند؛ بلکه می فرمایند شخصی که درصدد انجام عمره است، اگر می تواند سفر خود را در رجب بیندازد و عمرۀ رجبیه انجام دهد که اصلاً ثواب حج دارد!1 بنابراین در عین افضل بودن عمرۀ ماه رجب، عمرۀ ماه مبارک رمضان و شعبان نیز فضیلت خود را دارند.

از این روایات معلوم می‌شود که ائمه علیهم السّلام در مراتب فضل و استحباب عمره، بیان و دلیل داشته‌اند. بناءًعلی‌هذا، اگر این مطلب که می‌گویند «امام علیه السّلام در اینجا صرفاً در مقام تشریع عمره است و استحباب کلی عمره به‌‌جای خود محفوظ است» صحیح بود، چرا حتی یک روایت هم نقل نشده است که فرموده‌ باشند: لکلِّ شهرٍ عمرةٌ و إن ‌استطعتَ أن ‌تعتمرَ ثانیًا فاعتَمِر؟!

افراد متعددی روایت مختلفی را از ائمه علیهم السّلام نقل کرده‌اند، این روایات اگر‌چه ممکن است به حدّ تواتر نرسیده باشند، اما بالأخره مستفیضه هستند، نه خبر واحد. ولی در هیچ‌کدام از آنها نفرموده‌اند که «برای واردِ به مکه در هر ماه یک عمرۀ مفرده به‌نحو وجوب تشریع شده است، اما اگر فردی در مکه بماند، می‌تواند بعد از ده روز عمرۀ دیگری را انجام دهد»؛ درحالی‌که نوددرصد افرادی که سابقاً وارد مکه می‌شدند، قطعاً بیش از ده روز در آنجا می‌مانده‌اند و می‌توانسته‌اند عمرۀ دوم را از مسجد تنعیم به‌جا آورند.

اینکه از ائمه علیهم السّلام در مقام بیان، حتی یک روایت هم در دست نیست که فرموده باشند مستحب است که بیش از یک عمره در ماه انجام دهید، دلیل بر این است که تشریع عمره در هر ماه فقط یک مرتبه بوده است و بیش از آن مورد رضای شارع نیست.

از زمان امیرالمؤمنین تا زمان امام رضا علیهما السّلام، تعابیر: «فی کلِّ شهرٍ عمرةٌ» و «لکلِّ شهرٍ عمرةٌ» تکرار شده است و تنها در روایت علیّ‌بن‌ابی‌حمزه وقتی از حضرت سؤال می‌کند که آیا کمتر از یک ماه امکان دارد، حضرت می‌فرمایند: «فی کلِّ عشَرةِ أیّامٍ عمرةٌ»؛ بنابراین مشخص می‌شود که قطعاً «فی کلِّ عشَرةِ أیّامٍ عمرةٌ» منظور شارع نیست.

توجیه مسئله فقط ‌و ‌فقط به این است که شارع ارفاقاً از باب حسن فاعلی ـ و نه حسن فعلی ـ تکرار در هر ده روز را تجویز فرموده و در اینجا حالت اشتیاق مؤمن را محترم شمرده است، نه اینکه مشوّق او باشد. شارع «لکلِّ شهرٍ عمرةٌ» را تشویق و تثبیت و بیان کرده است.

با روشن شدن این مطلب متوجه می‌شویم که اگر صحت روایت علیّ‌بن ابی‌حمزه را نپذیریم، روایات «لکلِّ شهرٍ عمرةٌ» بلامعارض باقی می‌ماند؛ زیرا روایت علیّ‌بن‌ابی‌حمزه از این جهت که آیا در زمان انحراف او بوده یا در زمان وثاقت و انقیادش، مردّد و مشکوک است و دیگر نمی‌تواند مورد تأیید قرار بگیرد. آیا روایت کسی که هر دروغی را به امام علیه السّلام نسبت دهد، قابل پذیرش است؟!

اما اگر این روایت را حمل بر صحت کنیم و آن را موثق بدانیم، بازهم دلالت ندارد که «فی کلِّ عشَرةِ أیّامٍ عمرةٌ» از ناحیۀ شارع تکلیف شده است و فقط جنبۀ حسن فاعلی دارد.

با توجه به ادلۀ گذشته، تنها فتوای منحصری که در استنباط این حکم برای مجتهد باقی می‌ماند، فتوا به وجوب یا استحباب عمرۀ مفرده در هر ماه است و لاغیر؛ فتوای به وجوب درصورتی‌که مکلف بخواهد از خارجِ مکه وارد شود و فتوای به استحباب در‌صورتی‌که عمره را انجام داده باشد و هنوز از مکه خارج نشده ماه بعد فرا برسد و یک عمره هم به قصد ماه بعد به‌جا آورد.

در مورد ماه مبارک رجب، فضیلت های بسیاری از علمای مشهور و عرفا نقل شده است. یکی از این موارد، روایاتی است که از پیامبر گرامی اسلام (ص) در کتاب عنوان بصری، حاصل سخنرانی های آیت الله سید محمد محسن حسینی طهرانی آمده است. در جلد 5 کتاب عنوان بصری میخوانیم:

در اینجا یکی دو روایت را خدمت دوستان عرض می‌کنم و آن اینکه از پیغمبر اکرم روایت شده است که می‌فرماید:

أنّ اللَه تعالی نَصَبَ فی السّماءِ السّابعةِ ملَکًا یُقالُ لَه الدّاعی. فإذا دَخَلَ شهرُ رجبٍ یُنادی ذلک المَلَکُ کُلَّ لیلةٍ مِنهُ إلی الصّباحِ: «طوبیٰ لِلذّاکِرین، طوبیٰ لِلطّائعین [وَ] یقولُ اللَهُ تعالی: أنا جَلیسُ مَن جالَسنی و مُطیعُ مَن أطاعَنی و غافِرُ مَنِ استَغفَرنَی! الشّهرُ شَهری و العَبدُ عَبدی و الرّحمَةُ رَحمَتی! فمَن دَعانی فی هذا الشّهرِ أجَبتُهُ و مَن سَألَنی أعطَیتُهُ و مَن استَهدانی هَدَیتُهُ وجَعَلتُ هذا الشّهرحَبلًا بَینی و بینَ عِبادی فمَنِ اعتَصَمَ بی وَصَلَ إلیّ!»

«خداوند متعال در آسمان هفتم مَلکی را قرار داده است که به او داعی می گویند. وقتی که ماه رجب داخل می شود این مَلک هر شب تا صبح صدایش بلند است که: ”خوشا به حال آن کسانی که در حال ذکر هستند، و خوشا به حال آن کسانی که در حال اطاعت‌اند! خداوند تبارک و تعالی می‌فرماید: من هم‌نشین کسی هستم که او بیاید و خود را با من هم‌نشین کند، و من اطاعت کسی را می‌کنم که او اطاعت مرا بکند! (خدا دارد می‌گوید که من اطاعت می‌کنم!) و می‌بخشم کسی را که از من طلب بخشش کند! این ماه، ماه من است و همۀ این بندگان، بندگان من هستند و رحمت هم اختصاص به من دارد! پس کسی که مرا در این شهر بخواند او را اجابت می‌کنم، و کسی که از من بخواهد به او می‌دهم، و کسی که در این ماه از من طلب هدایت کند من او را هدایت می‌کنم! من این ماه را ریسمان بین خود و بندگانم قرار دادم؛ پس هر کس که به این ریسمان چنگ بزند به من می‌رسد.»

این مطالب را آن ملک می گوید و این مسئله اختصاص به ماه رجب دارد. روایت دیگری نیز از پیغمبر اکرم است که می فرمایند: تمام ملائکۀ آسمان و زمین در شب اوّل رجب در خانۀ کعبه جمع می شوند و در آنجا مشغول به طواف می شوند.

لذا عمرۀ رجبیّه ثواب حج را دارد و بسیار مؤکّد است!