نویسنده: admin

 صحبت در جلسات گذشته، راجع به كیفیت مراقبه بود؛ البته یك صحبت استطرادی بود، چون كه دوستان و رفقا سؤال كرده بودند راجع به كیفیت مراقبه، گفتیم كه به مناسبت اشهر مباركه ذوالقعده و ذوالحجّة، این مسئله یك توضیحی داده بشود و از آن‌طرف هم در آستانه ورود به ماه ذوالحجّة هستیم، لذا موقّتاً در این جلسه هم از همان بحث استمراری كیفیت مأكول برای سلوك می‌گذریم تا انشاءاللَه خداوند در آتیه ببینیم كه چه تقدیر فرموده است.

 راجع به مراقبه خدمت رفقا و دوستان عرض شد تصور بر این است كه مسئله مهم در سیر و حركت انسان به سوی پروردگار، پرداختن به اذكار و اوراد است. و هركسی كه اشتغال به ذكری داشته باشد و اورادی را به آن مشغول باشد، طبعاً آن دیگر مطلبی و مسئله‌ای برای او در حركت و سیرش وجود ندارد و مانعی برای او در این بین تحقق پیدا نمی‌كند. و عرض شد كه این مسئله خلاف است؛ بلكه مطلب ذكر و ورد چند درصد اصل قضیه و مطلب را تشكیل می‌دهد؛ مطلب مهم، مسئله مراقبه است، و آن مسئله عبارت است از تطبیق امور زندگی بر اساس دستور و بر اساس رضای الهی كه آن در چهارچوب مطالبی كه بزرگان فرموده‌اند و مبانی‌ای كه قرار داده‌اند، قرار دارد. آن مبانی هم خب مشخص و معلوم و روشن است.

 مخصوصاً در این سنوات اخیر كه مرحوم والد رضوان‌اللَه‌علیه با تألیفاتی كه داشته‌اند در امور مختلف اجتماعی و غیر اجتماعی، مطالب را روشن و واضح بیان كرده‌اند؛ و برای انسان كفایت می‌كند مطالعه كتب و تألیفات و سخنان ایشان؛ درصورتی كه دقت كند و تأمل كند و اغماض نكند و چشم را نبندد و از آن‌چه كه هست نگذرد و لاپوشانی نكند و توجیه و تأویل نكند؛ توجه كردید؟ توجیه و تأویل نكند. در سخنان ایشان و در تألیفات ایشان كاملًا این نكته به چشم می‌خورد.

نحوۀ تداوم مراقبه در زندگی انسان

 پیمودن راه خدا تنها به حرف و گفتار نیست؛ بلکه توأم با عمل است. هر مقداری که انسان عمل کند ناجح و صاعد است و به هر مقداری که عمل نکند عقب افتاده است.

 رسول خدا صلّی اللَه علیه و آله و سلّم در فتح مکّه بالای کوه صفا آمدند، و در وقتی که جمیع بنی‌عبدالمطّلب در حول و حوش آن حضرت جمع بودند و اجتماع عظیمی بود و بر کفار فائق شده بودند و مشرکین مطرود و منفور و شکست خورده و ذلیل و طُلَقاء حساب شدند، و قدرت و عظمت و عزّت و شوکت، انحصار بر آن حضرت و خاندان آن حضرت و بنی‌هاشم و بنی‌عبدالمطّلب داشت، در یک خطبۀ خیلی مختصر که مفادش را عرض می‌کنم فرمودند:

 ای بنی‌عبدالمطّلب، بدانید! حالا که اسلام غلبه کرده و عزّت با اسلام است و خداوند ما را پیروزی داده و کلمۀ حقّ را بر کلمۀ باطل غلبه داده، خیال نکنید که به واسطۀ انتسابی که شما به من دارید کار تمام شده است، و به قول ما خَرِتان از پل گذشته، و هر کاری و عملی انجام بدهید به واسطۀ انتساب با پیغمبرِ آخرالزّمان بخشوده و قابل اغماض است یا اینکه صحّه می‌خورد و پسندیده است؛ ابداً این‌طور نیست!

 هرکسی در گرو عمل خود است، من در گرو عمل خودم هستم و شما هم در گرو عمل خودتان! «إنَّ لی عَمَلی و لَکُم عَمَلَکُم.»¹و² اگر من خودم هم عصیان خدا را بجا بیاورم ساقط می‌شوم و در درّۀ هلاکت سقوط می‌کنم.

 این توصیۀ أمیرالمؤمنین علیه السّلام به فرزندانش، و همۀ ائمّه علیهم السّلام به فرزندان و أقرباء و خویشان و دوستان و نزدیکان آنها بوده است.

 مسأله مسأله‌ای نیست که انسان به صِرف انتساب بخواهد بهره‌برداری کند و جلو بزند، و بر خلاف سنّت تامّۀ پروردگار چیزی را به چنگ آورده و به‌دست آورد.

مراقبه و تزكیه و مواظبت در سیر و سلوك

بِسمِ اللٰهِ الرّحمٰنِ الرّحيم

اَللٰهُمَّ صَلِّ عَلىٰ مُحَمّدٍ و آلِ مُحَمّدٍ 

خداوندا بر محمّد و آل محمّد درود فرست

شَجَرَةِ النُّبُوَّة و مَوضِعِ الرِّسالَة و مُختَلَفِ المَلائِكة و مَعدِنِ العِلم و أهلِ بَيتِ الوَحى

آنان که درخت نبوّتا‌ند و جایگاه رسالت و محلّ رفت‌و‌آمد فرشتگان و معدن علم و خاندان وحی.

اللٰهُمَّ صَلِّ عَلىٰ مُحَمّدٍ و آلِ مُحَمّد الفُلك الجاريةِ في اللُّجَجِ الغامِرَة

خداوندا بر محمّد و آل محمّد درود فرست ؛آنان که کشتی روان‌اند در دریاهای متلاطم و خروشان

يأمَنُ مَن رَكبَها و يغرَقُ مَن تَرَكها

هرکه بر آن کشتی سوار شود ایمن است و هرکه آن را رها کند غرق شود

صلوات شعبانیه

بِسمِ اللَهِ الرّحمٰنِ الرّحيم

اللَهُمَّ صَلِّ عَلىٰ محمدٍ و آلِ محمد

بارالٰها، بر محمد و آل محمد درود فرست

و اسمَع دُعائي إذا دَعَوتُك و اسمَع نِدائي إذا نادَيتُك

و دعای مرا بشنو چون تو را بخوانم و ندای مرا بشنو آن‌گاه که تو را صدا زنم

و أقبِل عَلَىَّ إذا ناجَيتُك فَقَد هَرَبتُ إلَيك

و به من توجه فرما آنگاه که با تو نجوا کنم چرا که من به‌سوی تو گریخته‌ام

و وَقَفتُ بَينَ يدَيكَ مُستَكينًا لَكَ مُتَضَرِّعًا إلَيك

و در پیشگاه تو ایستاده‌ام درحالی‌که به درگاهت ذلیلانه زاری و تضرّع می‌کنم

راجيا لِما لَدَيكَ ثَوابي و تَعلَمُ ما في نَفسي

و در حالی‌که به پاداش خیری که نزد توست امید دارم و از دلم آگاهی

و تَخبُرُ حاجَتي و تَعرِفُ ضَميري و لا يخفىٰ عَلَيكَ أمرُ مُنقَلَبي وَ مَثواىَ

و از حاجتم باخبری و نهانم را می‌دانی و امر بازگشت به آخرت و منزلگاه ابدی‌ام بر تو پوشیده نیست

و ما أُريدُ أن أُبدِئَ بِهِ مِن مَنطِقي و أتَفَوَّهُ بِهِ مِن طَلِبَتي

و آنچه را می‌خواهم به زبان آرم از تو مخفی نیست و آنچه را می‌خواهم از خواهش خویش بازگو کنم، از تو پنهان نیست

و أرجوهُ لِعاقِبَتي و قَد جَرَت مَقاديرُكَ عَلَىَّ يا سَيدي فيما يكونُ مِنّي إلىٰ آخِرِ عُمري

و آنچه را برای حسن عاقبتم به تو امید بسته‌ام، بر تو پوشیده نیست؛ چراکه ــ ای سرور من ــ حکم تقدیر از سوی تو، دربارۀ آنچه از من تا آخر عمرم سر می‌زند، بر من جاری شده‌ است

مِن سَريرَتي و عَلانيتي و بِيدِكَ لا بيدِ غَيرِكَ زيادَتي و نَقصي و نَفعي و ضَرّي

در هر آنچه در نهان و آشکار از من سرمی‌زند و همۀ فزونی و کاستی، و سود و زیانِ من، تنها به‌دست توست، نه غیرِ تو.

مناجات شعبانیه

مقالۀ پیش‌رو، در مقام بیان اهمیت ماه شعبان و ویژگی‌های آن است که برگرفته از سخنان حضرت علاّمه آیت‌اللَه سیدمحمدحسین حسینی طهرانی و حضرت آیت‌اللَه سیّد محمدمحسن حسینی طهرانی رضوان‌اللَه‌علیهما می‌باشد.

 پیغمبر اکرم صلی‌اللَه‌علیه‌و‌آله‌وسلّم فرمودند:

رجبٌ شهرُ اللَه، و شعبانُ شَهری، و رمضانُ شَهرُ أُمَّتی.¹

«رجب ماه خداست، شعبان ماه من و رمضان ماه امّت من است.»

ماه شعبان، ماه دعوت الهی

 آمدن ماه شعبان به این معناست که دوباره برای ما دعوت‌نامۀ الهی آمده است و پروردگار به انسان می‌گوید: دوباره ما تو را دعوت کردیم و اگر خودت نیامدی و پای این سفره ننشستی، دیگر به خودت مربوط است؛ ما دعوت را فرستادیم: و مَوائِدَ المُستَطعِمينَ مُعَدَّة!² كارت هم فرستاده‌اند؛ همان دعوت انبياء و ائمه! و همۀ اين رواياتى كه داريم، كارت‌های دعوت است كه براى ما فرستاده‌اند.

آمادگی پیدا کردن برای ورود به ماه شعبان

 بزرگان دستور می‌دادند كه براى ورود به اين اَشهُرِ مباركه (ماه رجب و شعبان‌ و رمضان) از قبل خودتان را آماده كنيد تا قلبتان براى وفود در اين ماه آماده باشد.³

 آمادگى اين است كه انسان وقتى می‌خواهد وارد ماه رجب و شعبان بشود قلب خودش را بگذارد روى دستش و بگويد: «خدايا اين قلب من! هرچه مى‌خواهى خودت در آن بريز و وارد کن! آنچه براى من لازم است خودت در آن بريز، نه آن چيزى كه من مى‌خواهم؛ [زیرا آگاه نیستم] آن چيزى كه من می‌دانم، آيا به صلاح من است؟ براى من مفيد است؟ موجب سدّ راه من نيست؟» آن‌وقت این می‌شود آمادگی. اگر اين‌طور شد، بسیار خب! خدا هم كه بخيل نيست!⁴

ویژگی‌های ماه شعبان

 ماه شعبان یک جنبۀ خاصی دارد که طبق بعضى از آثار و احاديث، رسول خدا صلى‌اللَه‌عليه‌و‌آله دربارۀ آن فرموده‌اند: «شعبان متعلق به من است.»⁵ خصوصيت اين ماه اين است كه در آن بهاء و عظمت نزولاتِ الهى توأم با يك نوع نشاط و سرور و فرح و انبساط است. اين قضيه در ماه رجب نيست، در ماه رمضان هم به يك نحو ديگر است. ماه رمضان، ماه رحمت است و انسان اين را احساس می‌کند؛ در ماه رجب هم جنبۀ توحيدى غلبه دارد؛ اما ماه شعبان ماهى است كه در عين اينكه جنبۀ روحانيش خيلى شديد است، توأم با يك نوع حالت انبساط روح و اِنشراحِ صدر و بشاشَت است كه اقتضاى تعلق اين ماه به نفس رسول‌اللَه صلى‌اللَه عليه‌و‌آله هم، همين كيفيت است. چنان‌که از بعضى بزرگان نقل شده است که همان حال‌و‌هوایى كه در چنین زمینه‌هایی براى آنها پيش می‌آمد، آنها در ماه شعبان اين مطلب را احساس مى‌كردند و تعلقش را به نفس آن حضرت كاملاً درمی‌یافتند.

اعمال ماه شعبان و اهمیت آن

امام صادق عليه السلام فرمودند: در هر روز از رجب در صبح و شام پس از نمازهاي روز و شب بگو:

بِسمِ اللَهِ الرَّحمٰنِ الرَّحيم

 

يا مَن أرجوهُ لِكلِّ خَير

ای آنکه هر خیری را از او امید دارم

و آمَنُ سَخَطَهُ عِندَ كلِّ شَرّ

و در هر شرّی از غضب او احساس ایمنی می‌کنم

يا مَن يعطِى الكثيرَ بِالقَليل

ای آن که در مقابل اندک بسیار می‌بخشد

يا مَن يعطِى مَن سَألَه

ای آن که به هرکه از او بخواهد عطا می‌کند

يا مَن يعطِى مَن لَم يسألهُ و مَن لَم يعرِفهُ تَحَنُّناً مِنهُ و رَحمَة

ای آن که به آن ‌کس که از او نخواسته و آن که او را نشناسد نیز از روی عطوفت و رحمتش عطا می‌کند

أعطِنِى بِمَسألَتِى إياك جَميعَ خَيرِ الدُّنيا و جَميعَ خَيرِ الآخِرَة

بر من که دستِ نیاز به‌سوی تو برداشته‌ام همۀ خیر دنیا و همۀ خیر آخرت را عنایت کن

و اصْرِف عَنّى بِمَسألَتى إياك جَميعَ شَرِّ الدُّنيا و شَرِّ الآخِرَة

و به درخواستم از تو، همۀ شرّ دنیا و آخرت را از من دور گردان

فَإنَّهُ غَيرُ مَنقوصٍ ما أعطَيت

چرا که آنچه عطا کنی کم نگردد

و زِدنى مِن فَضلِك يا كريم

و از احسانت بر من بیفزای، ای کریم!

 «راوي گفت: امام صادق عليه السلام مَحاسنِ (موهاي صورت) شريف خود را در پنجۀ چپ گرفت و همراه با حركت دادنِ انگشتِ اشارۀ دستِ راست اين دعا را با حال درماندگي و زاري خواند:»

يا ذا الجَلالِ والإكرامِ يا ذا النَّعماءِ و الجود

ای صاحب جلالت و بزرگی، ای صاحب نعمت‌ها و جود و سخاوت

يا ذا المَنِّ و الطَّولِ حَرِّم شَيبَتي عَلَى النّار

ای صاحب عطا و بخشندگی، موی سپیدم را بر آتش حرام گردان.

ادعیۀ ماه رجب: دعای تعقیب نماز (یا من ارجوه لکل خیر)

بِسمِ اللَهِ الرَّحمٰنِ الرَّحيم

خابَ الوافِدونَ عَلَىٰ غَيرِك

آنان که بر غیرِ تو وارد شدند ناکام شدند

و خَسِرَ المُتَعَرِّضونَ إلّا لَك

و آنان که به غیرِ تو روی آوردند زیان دیدند

و ضاعَ المُلِمّونَ إلّا بِك

و آنان که به درگاهِ غیرِ تو فرود آمدند تباه گشتند

و أجدَبَ المُنتَجِعونَ إلّا مَنِ انتَجَعَ فَضلَك

، و آنان که از غیرِ فضلِ تو طلب کردند، بی‌برگ‌و‌نوا شدند

بابُك مَفتوحٌ لِلرّاغِبينَ

درب رحمتت بر مشتاقان باز است

و خَيرُك مَبذولٌ لِلطّالِبين

و خیر تو به جویندگان عطا شده است

و فَضلُك مُباحٌ لِلسّائِلينَ

و فضل و احسانت بر درخواست‌کنندگان مباح است

و نَيلُك مُتاحٌ لِلآمِلين

و وصالِ تو برای آرزومندان میسّر و مهیّاست

و رِزقُك مَبسوطٌ لِمَن عَصاك

و خانِ روزی‌ات [حتی] برای آنکه نافرمانی‌ات کرده گسترانیده شده

و حِلمُك مُعتَرِضٌ لِمَن ناواك

و بردباری‌ات بر آنکه به دشمنی‌ات برخواسته شامل است

عادَتُك الإحسانُ إلَى المُسيئين

احسان و نیکی به بدکاران، روش و عادت توست

و سَبيلُك الإبقاءُ عَلَى المُعتَدين

و مدارا با متجاوزان شیوۀ توست

اللٰهُمَّ فاهدِنِى هُدَى المُهتَدينَ

پس خداوندا، مرا به راهِ رَه‌یافتگانْ رهنمون شو

و ارزُقنِى اجتِهادَ المُجتَهِدين

و تلاش سختکوشان را روزی‌ام فرما!

و لا تَجعَلنِى مِنَ الغافِلينَ المُبعَدينَ

و مرا از غافلانِ رانده از درگاهت قرار مده

و اغفِر لِى يومَ الدّين

و در روز جزا مرا بیامرز!

ادعیۀ ماه رجب: دعای امام صادق علیه السلام (خاب الوافدون)

بِسمِ اللَهِ الرَّحمٰنِ الرَّحيم

اللٰهُمَّ إنّى أسأَلُك صَبرَ الشّاكرينَ لَك

باراِلٰها، صبر شاکرانت را از تو تقاضا دارم

و عَمَلَ الخائِفينَ مِنك

و عمل خداترسان را از تو طلب می‌کنم

و يقينَ العابِدينَ لَك

و یقین عبادت‌کنندگانت را از تو خواهانم

اللٰهُمَّ أنتَ العَلىُّ العَظيمُ

خداوندا، تویی والامرتبه و بزرگ

و أنا عَبدُك البائِسُ الفَقير

و منم بندۀ بی‌نوا و نیازمند تو

أنتَ الغَنىُّ الحَميدُ

تویی بی‌نیاز و ستوده

و أنا العَبدُ الذَّليل

و منم بندۀ خوار

اللٰهُمَّ صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ و آلِهِ

پروردگارا، بر محمّد و آل او درود فرست

و امنُن بِغِناك عَلىٰ فَقرى

و با بی‌نیازی‌ات بر نیازمندی‌ام منّت گذار

و بِحِلمِك عَلىٰ جَهلى

و با بردباری‌ات بر جهلم منّت گذار

و بِقوَّتِك عَلىٰ ضَعفى

و با توانگری‌ات بر ناتوانی‌ام منّت گذار

يا قَوىُّ يا عَزيز

ای توانگر و باعزّت

اللٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ و آلِهِ الأوصياءِ المَرضيين

بارِالٰها، بر محمد و آل او ـ آن اوصیای پسندیده ـ درود فرست

و اكفِنى ما أهَمَّنى مِن أمرِ الدُّنيا و الآخِرَةِ

و مهمّاتِ امور دنیا و آخرتم را کفایت فرما

يا أرحَمَ الرّاحِمين.

ای مهربان‌ترین مهربانان!

ادعیۀ ماه رجب: دعای امام صادق علیه السلام (اللهم انی اسئلک صبر الشاکرین لک)