سیزدهم رجب روز اول از ایام‌البیض است و ثواب بسیاری برای روزه این روز و دو روز بعد وارد شده است و اگر کسی قصد انجام اعمال اُمّ داوُد را دارد، باید این روز را روزه بگیرد. اَعمال اُمّ داوود از عباداتی است که در ماه رجب در ایّام‌البیضِ (روز‌های سیزدهم تا پانزدهم) به جا آورده می‌شود. این اعمال را امام صادق (ع) به ام داوود مادر رضاعی‌اش به منظور آزادی فرزند او داوود آموزش داده است.

برای به جا آوردن اعمال ام داوود باید روز‌های سیزدهم، چهاردهم و پانزدهم ماه رجب را روزه بگیرید. سپس در روز پانزدهم هنگام ظهر غسل کنید و نماز ظهر و عصر را به جا آورید. پس از پایان نماز رو به قبله این سوره‌ها را قرائت کنید: «صد بار سوره حمد، صد بار سوره اخلاص، ده بار آیة‌الکرسی، یک بار هر یک از سوره‌های انعام، بنی إسرائیل، کهف، لقمان، یس، صافات، سجده، شوری، دخان، فتح، واقعه، ملک، قلم، انشقاق و سوره‌های بعد از آن تا آخر قرآن را بخوانید.» در آخر رو به قبله بایستید و دعای استفتاح یا همان دعای ام داوود را بخوانید.

دعای ام داوود در ماه رجب

صَدَقَ اللَّهُ الْعَظِیمُ الَّذِی لا إِلَهَ إِلا هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ ذُو الْجَلالِ وَ الْإِکْرَامِ الرَّحْمَنُ الرَّحِیمُ الْحَلِیمُ الْکَرِیمُ الَّذِی لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْ ءٌ وَ هُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ الْبَصِیرُ الْخَبِیرُ شَهِدَ اللَّهُ أَنَّهُ لا إِلَهَ إِلا هُوَ وَ الْمَلائِکَةُ وَ أُولُوا الْعِلْمِ قَائِما بِالْقِسْطِ لا إِلَهَ إِلا هُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ وَ بَلَّغَتْ رُسُلُهُ الْکِرَامُ وَ أَنَا عَلَى ذَلِکَ مِنَ الشَّاهِدِینَ اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ وَ لَکَ الْمَجْدُ وَ لَکَ الْعِزُّ وَ لَکَ الْفَخْرُ وَ لَکَ الْقَهْرُ وَ لَکَ النِّعْمَةُ وَ لَکَ الْعَظَمَةُ وَ لَکَ الرَّحْمَةُ وَ لَکَ الْمَهَابَةُ وَ لَکَ السُّلْطَانُ وَ لَکَ الْبَهَاءُ وَ لَکَ الامْتِنَانُ وَ لَکَ التَّسْبِیحُ وَ لَکَ التَّقْدِیسُ وَ لَکَ التَّهْلِیلُ وَ لَکَ التَّکْبِیرُ وَ لَکَ مَا یُرَى وَ لَکَ مَا لا یُرَى وَ لَکَ مَا فَوْقَ السَّمَاوَاتِ الْعُلَى

وَ لَکَ مَا تَحْتَ الثَّرَى وَ لَکَ الْأَرَضُونَ السُّفْلَى وَ لَکَ الْآخِرَةُ وَ الْأُولَى وَ لَکَ مَا تَرْضَى بِهِ مِنَ الثَّنَاءِ وَ الْحَمْدِ وَ الشُّکْرِ وَ النَّعْمَاءِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى جَبْرَئِیلَ أَمِینِکَ عَلَى وَحْیِکَ وَ الْقَوِیِّ عَلَى أَمْرِکَ وَ الْمُطَاعِ فِی سَمَاوَاتِکَ وَ مَحَالِّ کَرَامَاتِکَ الْمُتَحَمِّلِ لِکَلِمَاتِکَ النَّاصِرِ لِأَنْبِیَائِکَ الْمُدَمِّرِ لِأَعْدَائِکَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مِیکَائِیلَ مَلَکِ رَحْمَتِکَ وَ الْمَخْلُوقِ لِرَأْفَتِکَ وَ الْمُسْتَغْفِرِ الْمُعِینِ لِأَهْلِ طَاعَتِکَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى إِسْرَافِیلَ حَامِلِ عَرْشِکَ وَ صَاحِبِ الصُّورِ الْمُنْتَظِرِ لِأَمْرِکَ الْوَجِلِ الْمُشْفِقِ مِنْ خِیفَتِکَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى حَمَلَةِ الْعَرْشِ الطَّاهِرِینَ

وَ عَلَى السَّفَرَةِ الْکِرَامِ الْبَرَرَةِ الطَّیِّبِینَ وَ عَلَى مَلائِکَتِکَ الْکِرَامِ الْکَاتِبِینَ وَ عَلَى مَلائِکَةِ الْجِنَانِ وَ خَزَنَةِ النِّیرَانِ وَ مَلَکِ الْمَوْتِ وَ الْأَعْوَانِ یَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِکْرَامِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى أَبِینَا آدَمَ بَدِیعِ فِطْرَتِکَ الَّذِی کَرَّمْتَهُ بِسُجُودِ مَلائِکَتِکَ وَ أَبَحْتَهُ جَنَّتَکَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى أُمِّنَا حَوَّاءَ الْمُطَهَّرَةِ مِنَ الرِّجْسِ الْمُصَفَّاةِ مِنَ الدَّنَسِ الْمُفَضَّلَةِ مِنَ الْإِنْسِ الْمُتَرَدِّدَةِ بَیْنَ مَحَالِّ الْقُدْسِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى هَابِیلَ وَ شَیْثٍ وَ إِدْرِیسَ وَ نُوحٍ وَ هُودٍ وَ صَالِحٍ وَ إِبْرَاهِیمَ وَ إِسْمَاعِیلَ وَ إِسْحَاقَ وَ یَعْقُوبَ وَ یُوسُفَ وَ الْأَسْبَاطِ وَ لُوطٍ

وَ شُعَیْبٍ وَ أَیُّوبَ وَ مُوسَى وَ هَارُونَ وَ یُوشَعَ وَ مِیشَا وَ الْخِضْرِ وَ ذِی الْقَرْنَیْنِ وَ یُونُسَ وَ إِلْیَاسَ وَ الْیَسَعِ وَ ذِی الْکِفْلِ وَ طَالُوتَ وَ دَاوُدَ وَ سُلَیْمَانَ وَ زَکَرِیَّا وَ شَعْیَا وَ یَحْیَى وَ تُورَخَ وَ مَتَّى وَ إِرْمِیَا وَ حَیْقُوقَ وَ دَانِیَالَ وَ عُزَیْرٍ وَ عِیسَى وَ شَمْعُونَ وَ جِرْجِیسَ وَ الْحَوَارِیِّینَ وَ الْأَتْبَاعِ وَ خَالِدٍ وَ حَنْظَلَةَ وَ لُقْمَانَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ارْحَمْ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ وَ بَارِکْ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ کَمَا صَلَّیْتَ وَ رَحِمْتَ [وَ تَرَحَّمْتَ]وَ بَارَکْتَ عَلَى إِبْرَاهِیمَ وَ آلِ إِبْرَاهِیمَ إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى الْأَوْصِیَاءِ وَ السُّعَدَاءِ وَ الشُّهَدَاءِ وَ أَئِمَّةِ الْهُدَى

 

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى الْأَبْدَالِ وَ الْأَوْتَادِ وَ السُّیَّاحِ وَ الْعُبَّادِ وَ الْمُخْلِصِینَ وَ الزُّهَّادِ وَ أَهْلِ الْجِدِّ وَ الاجْتِهَادِ وَ اخْصُصْ مُحَمَّداً وَ أَهْلَ بَیْتِهِ بِأَفْضَلِ صَلَوَاتِکَ وَ أَجْزَلِ کَرَامَاتِکَ وَ بَلِّغْ رُوحَهُ وَ جَسَدَهُ مِنِّی تَحِیَّةً وَ سَلاماً وَ زِدْهُ فَضْلاً وَ شَرَفاً وَ کَرَماً حَتَّى تُبَلِّغَهُ أَعْلَى دَرَجَاتِ أَهْلِ الشَّرَفِ مِنَ النَّبِیِّینَ وَ الْمُرْسَلِینَ وَ الْأَفَاضِلِ الْمُقَرَّبِینَ اللَّهُمَّ وَ صَلِّ عَلَى مَنْ سَمَّیْتُ وَ مَنْ لَمْ أُسَمِّ مِنْ مَلائِکَتِکَ وَ أَنْبِیَائِکَ وَ رُسُلِکَ وَ أَهْلِ طَاعَتِکَ وَ أَوْصِلْ صَلَوَاتِی إِلَیْهِمْ وَ إِلَى أَرْوَاحِهِمْ وَ اجْعَلْهُمْ إِخْوَانِی فِیکَ وَ أَعْوَانِی عَلَى دُعَائِکَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْتَشْفِعُ بِکَ إِلَیْکَ وَ بِکَرَمِکَ إِلَى کَرَمِکَ وَ بِجُودِکَ إِلَى جُودِکَ وَ بِرَحْمَتِکَ إِلَى رَحْمَتِکَ

وَ بِأَهْلِ طَاعَتِکَ إِلَیْکَ وَ أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ بِکُلِّ مَا سَأَلَکَ بِهِ أَحَدٌ مِنْهُمْ مِنْ مَسْأَلَةٍ شَرِیفَةٍ غَیْرِ مَرْدُودَةٍ وَ بِمَا دَعَوْکَ بِهِ مِنْ دَعْوَةٍ مُجَابَةٍ غَیْرِ مُخَیَّبَةٍ یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ یَا حَلِیمُ یَا کَرِیمُ یَا عَظِیمُ یَا جَلِیلُ یَا مُنِیلُ یَا جَمِیلُ یَا کَفِیلُ یَا وَکِیلُ یَا مُقِیلُ یَا مُجِیرُ یَا خَبِیرُ یَا مُنِیرُ یَا مُبِیرُ یَا مَنِیعُ یَا مُدِیلُ یَا مُحِیلُ یَا کَبِیرُ یَا قَدِیرُ یَا بَصِیرُ یَا شَکُورُ یَا بَرُّ یَا طُهْرُ یَا طَاهِرُ یَا قَاهِرُ یَا ظَاهِرُ یَا بَاطِنُ یَا سَاتِرُ یَا مُحِیطُ یَا مُقْتَدِرُ یَا حَفِیظُ یَا مُتَجَبِّرُ یَا قَرِیبُ یَا وَدُودُ یَا حَمِیدُ یَا مَجِیدُ یَا مُبْدِئُ یَا مُعِیدُ یَا شَهِیدُ یَا مُحْسِنُ یَا مُجْمِلُ یَا مُنْعِمُ یَا مُفْضِلُ یَا قَابِضُ یَا بَاسِطُ یَا هَادِی

یَا مُرْسِلُ یَا مُرْشِدُ یَا مُسَدِّدُ یَا مُعْطِی یَا مَانِعُ یَا دَافِعُ یَا رَافِعُ یَا بَاقِی یَا وَاقِی یَا خَلاقُ یَا وَهَّابُ یَا تَوَّابُ یَا فَتَّاحُ یَا نَفَّاحُ یَا مُرْتَاحُ یَا مَنْ بِیَدِهِ کُلُّ مِفْتَاحٍ یَا نَفَّاعُ یَا رَءُوفُ یَا عَطُوفُ یَا کَافِی یَا شَافِی یَا مُعَافِی یَا مُکَافِی یَا وَفِیُّ یَا مُهَیْمِنُ یَا عَزِیزُ یَا جَبَّارُ یَا مُتَکَبِّرُ یَا سَلامُ یَا مُؤْمِنُ یَا أَحَدُ یَا صَمَدُ یَا نُورُ یَا مُدَبِّرُ یَا فَرْدُ یَا وِتْرُ یَا قُدُّوسُ یَا نَاصِرُ یَا مُونِسُ یَا بَاعِثُ یَا وَارِثُ یَا عَالِمُ یَا حَاکِمُ یَا بَادِی یَا مُتَعَالِی یَا مُصَوِّرُ یَا مُسَلِّمُ یَا مُتَحَبِّبُ یَا قَائِمُ یَا دَائِمُ یَا عَلِیمُ یَا حَکِیمُ یَا جَوَادُ یَا بَارِئُ یَا بَارُّ یَا سَارُّ یَا عَدْلُ یَا فَاصِلُ یَا دَیَّانُ یَا حَنَّانُ یَا مَنَّانُ

یَا سَمِیعُ یَا بَدِیعُ یَا خَفِیرُ یَا مُعِینُ [مُغَیِّرُ]یَا نَاشِرُ یَا غَافِرُ یَا قَدِیمُ یَا مُسَهِّلُ یَا مُیَسِّرُ یَا مُمِیتُ یَا مُحْیِی یَا نَافِعُ یَا رَازِقُس یَا مُقْتَدِرُ [مُقَدِّرُ]یَا مُسَبِّبُ یَا مُغِیثُ یَا مُغْنِی یَا مُقْنِی یَا خَالِقُ یَا رَاصِدُ یَا وَاحِدُ یَا حَاضِرُ یَا جَابِرُ یَا حَافِظُ یَا شَدِیدُ یَا غِیَاثُ یَا عَائِدُ یَا قَابِضُ یَا مَنْ عَلا فَاسْتَعْلَى فَکَانَ بِالْمَنْظَرِ الْأَعْلَى یَا مَنْ قَرُبَ فَدَنَا وَ بَعُدَ فَنَأَى وَ عَلِمَ السِّرَّ وَ أَخْفَى یَا مَنْ إِلَیْهِ التَّدْبِیرُ وَ لَهُ الْمَقَادِیرُ وَ یَا مَنِ الْعَسِیرُ عَلَیْهِ سَهْلٌ یَسِیرٌ یَا مَنْ هُوَ عَلَى مَا یَشَاءُ قَدِیرٌ یَا مُرْسِلَ الرِّیَاحِ یَا فَالِقَ الْإِصْبَاحِ یَا بَاعِثَ الْأَرْوَاحِ یَا ذَا الْجُودِ وَ السَّمَاحِ یَا رَادَّ مَا قَدْ فَاتَ یَا نَاشِرَ الْأَمْوَاتِ یَا جَامِعَ الشَّتَاتِ

یَا رَازِقَ مَنْ یَشَاءُ بِغَیْرِ حِسَابٍ وَ یَا فَاعِلَ مَا یَشَاءُ کَیْفَ یَشَاءُ وَ یَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِکْرَامِ یَا حَیُّ یَا قَیُّومُ یَا حَیّا حِینَ لا حَیَّ یَا حَیُّ یَا مُحْیِیَ الْمَوْتَى یَا حَیُّ لا إِلَهَ إِلا أَنْتَ بَدِیعُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ یَا إِلَهِی وَ سَیِّدِی صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ارْحَمْ مُحَمَّدا وَ آلَ مُحَمَّدٍ وَ بَارِکْ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ کَمَا صَلَّیْتَ وَ بَارَکْتَ وَ رَحِمْتَ [تَرَحَّمْتَ]عَلَى إِبْرَاهِیمَ وَ آلِ إِبْرَاهِیمَ إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ وَ ارْحَمْ ذُلِّی وَ فَاقَتِی وَ فَقْرِی وَ انْفِرَادِی وَ وَحْدَتِی وَ خُضُوعِی بَیْنَ یَدَیْکَ وَ اعْتِمَادِی عَلَیْکَ وَ تَضَرُّعِی إِلَیْکَ

أَدْعُوکَ دُعَاءَ الْخَاضِعِ الذَّلِیلِ الْخَاشِعِ الْخَائِفِ الْمُشْفِقِ الْبَائِسِ الْمَهِینِ الْحَقِیرِ الْجَائِعِ الْفَقِیرِ الْعَائِذِ الْمُسْتَجِیرِ الْمُقِرِّ بِذَنْبِهِ الْمُسْتَغْفِرِ مِنْهُ الْمُسْتَکِینِ لِرَبِّهِ دُعَاءَ مَنْ أَسْلَمَتْهُ ثِقَتُهُ [نَفْسُهُ]وَ رَفَضَتْهُ أَحِبَّتُهُ وَ عَظُمَتْ فَجِیعَتُهُ دُعَاءَ حَرِقٍ حَزِینٍ ضَعِیفٍ مَهِینٍ بَائِسٍ مُسْتَکِینٍ بِکَ مُسْتَجِیرٍ اللَّهُمَّ وَ أَسْأَلُکَ بِأَنَّکَ مَلِیکٌ وَ أَنَّکَ مَا تَشَاءُ مِنْ أَمْرٍ یَکُونُ وَ أَنَّکَ عَلَى مَا تَشَاءُ قَدِیرٌ وَ أَسْأَلُکَ بِحُرْمَةِ هَذَا الشَّهْرِ الْحَرَامِ وَ الْبَیْتِ الْحَرَامِ وَ الْبَلَدِ الْحَرَامِ وَ الرُّکْنِ وَ الْمَقَامِ وَ الْمَشَاعِرِ الْعِظَامِ وَ بِحَقِّ نَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِ وَ آلِهِ السَّلامُ یَا مَنْ وَهَبَ لِآدَمَ شَیْثا

وَ لِإِبْرَاهِیمَ إِسْمَاعِیلَ وَ إِسْحَاقَ وَ یَا مَنْ رَدَّ یُوسُفَ عَلَى یَعْقُوبَ وَ یَا مَنْ کَشَفَ بَعْدَ الْبَلاءِ ضُرَّ أَیُّوبَ یَا رَادَّ مُوسَى عَلَى أُمِّهِ وَ زَائِدَ الْخِضْرِ فِی عِلْمِهِ وَ یَا مَنْ وَهَبَ لِدَاوُدَ سُلَیْمَانَ وَ لِزَکَرِیَّا یَحْیَى وَ لِمَرْیَمَ عِیسَى یَا حَافِظَ بِنْتِ شُعَیْبٍ وَ یَا کَافِلَ وَلَدِ أُمِّ مُوسَى [عَنْ وَالِدَتِهِ]أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَغْفِرَ لِی ذُنُوبِی کُلَّهَا وَ تُجِیرَنِی مِنْ عَذَابِکَ وَ تُوجِبَ لِی رِضْوَانَکَ وَ أَمَانَکَ وَ إِحْسَانَکَ وَ غُفْرَانَکَ وَ جِنَانَکَ وَ أَسْأَلُکَ أَنْ تَفُکَّ عَنِّی کُلَّ حَلْقَةٍ بَیْنِی وَ بَیْنَ مَنْ یُؤْذِینِی

 

وَ تَفْتَحَ لِی کُلَّ بَابٍ وَ تُلَیِّنَ لِی کُلَّ صَعْبٍ وَ تُسَهِّلَ لِی کُلَّ عَسِیرٍ وَ تُخْرِسَ عَنِّی کُلَّ نَاطِقٍ بِشَرٍّ وَ تَکُفَّ عَنِّی کُلَّ بَاغٍ وَ تَکْبِتَ [عَنِّی]کُلَّ عَدُوٍّ لِی وَ حَاسِدٍ وَ تَمْنَعَ مِنِّی کُلَّ ظَالِمٍ وَ تَکْفِیَنِی کُلَّ عَائِقٍ یَحُولُ بَیْنِی وَ بَیْنَ حَاجَتِی وَ یُحَاوِلُ أَنْ یُفَرِّقَ بَیْنِی وَ بَیْنَ طَاعَتِکَ وَ یُثَبِّطَنِی عَنْ عِبَادَتِکَ یَا مَنْ أَلْجَمَ الْجِنَّ الْمُتَمَرِّدِینَ وَ قَهَرَ عُتَاةَ الشَّیَاطِینِ وَ أَذَلَّ رِقَابَ الْمُتَجَبِّرِینَ وَ رَدَّ کَیْدَ الْمُتَسَلِّطِینَ عَنِ الْمُسْتَضْعَفِینَ أَسْأَلُکَ بِقُدْرَتِکَ عَلَى مَا تَشَاءُ وَ تَسْهِیلِکَ لِمَا تَشَاءُ کَیْفَ تَشَاءُ أَنْ تَجْعَلَ قَضَاءَ حَاجَتِی فِیمَا تَشَاءُ

سپس بر زمین سجده کنید و دو طرف رخسار خود را بر خاک بگذارید و بگویید:

اللَّهُمَّ لَکَ سَجَدْتُ وَ بِکَ آمَنْتُ فَارْحَمْ ذُلِّی وَ فَاقَتِی وَ اجْتِهَادِی وَ تَضَرُّعِی وَ مَسْکَنَتِی وَ فَقْرِی إِلَیْکَ یَا رَبِّ.

 

امام محمد باقر (ع) پنجمین امام شیعیان و از نوادگان پیامبر اسلام (ص) هستند. ایشان در سال ۵۷ هجری قمری در مدینه به دنیا آمدند و در سال ۱۱۴ هجری قمری در همان شهر به شهادت رسیدند. دوران امامت ایشان مصادف با حکومت امویان و اوایل حکومت عباسیان بود.

علم در عصر امام محمد باقر (ع) شاهد تحولات مهمی بود. حضرت علامه آیة اللَه حاج سید محمد حسین حسینی طهرانی در کتاب امام شناسی، جلد 16 در مورد علم در عصر امام محمد باقر (ع) مینویسد:

آية اللَه حاج شيخ محمّد حسين مظفّر- أعلى اللَه درجته السَّامية- در کتاب «تاريخ الشِّيعة» گويد: شيعه در زمان حضرت امام محمد باقر عليه السّلام از ناحيه بنى اميّه در تنگى و ضيق شديد نبود به مثابه ضيق و تنگنائى که پيش از عصر آن حضرت در آن بوده‌اند. در زمان حضرت کاروانها به سوى وى براى سيراب شدن و به نهايت مکيدن از آبشخورهاى دانش و معارف او از نقاط بعيده به راه مى‌افتادند. در عصر وى روايت و راويان از او بسيار گرديدند، و روايت و حديث از او به مقدار معتنابهى از آباء گرامى سابقش فزونى گرفت.

حديث باقرى در هر قطرى از اقطار منتشر گشت، تا به جائى که جابر جُعْفى که از موثّقين راويان و أعاظم ناقلين أحاديث مى‌باشد، تنها از او هفتاد هزار حديث نقل نموده است. جابر از حاملين علوم اهل البيت بوده است. وَ عِلْمُهُمْ صَعْبٌ مُسْتَصْعَبٌ لَا یحْتَمِلُهُ إلَّا نَبِىٌّ أوْ مَلَک مُقَرَّبٌ أوْ مُؤمِنٌ امْتَحَنَ اللَه قَلْبَهُ لِلإيمَان همان طور که در نصّ حديث وارد شده است.

در حديثى که از جابر روايت است وى گويد: «نزد من پنجاه هزار حديث موجود مى‌باشد که من يکى از آنها را هم بيان ننموده‌ام. همه آن احاديث از پيغمبر اکرم صل اللَه علیه و آله و سلّم است از طريق اهل بيت.»

تنها محمد بن مسلِم از حضرت امام باقر بخصوص سى هزار حديث روايت کرده است.

بَه بَه! شما چه بزرگمردانى هستيد! چقدر ظروف علم شما صلاحيّت دارد تا آن مقادير عظيمه از علوم اهل البَيْت را در برگيرد! آن هم آن علوم صَعْب و مُستصعب را! آرى اين امرِ بديعى نيست، چرا که: النَّاسُ مَعَادِن در عصر حضرتش علمائى از رجال حديث به ظهور رسيدند که يگانه تکيه گاه شيعه بر احاديث آنان نه تنها در آن زمان، بلکه در اعصار آتيه بوده‌اند. آنان در محضر حضرت امام جعفر صادق عليه السّلام مقام والاترى را حائز بوده‌اند. حضرت بر ايشان نظر عطوفت و مرحمت مى‌فرمود، و با احترام و ملايمت و مرافقت سلوک مى‌فرمود. و درباره آنها از حضرت مدائح جليله‌اى صادر گرديده است، أمثال جابر، و محمد بن مسلم، و زُرارَه، و حُمْران دو پسران أعْین، و ابن أبى یعْفُور، و بُرَيْدِ عِجْلى، و سُدَيْر صَيْرَفى، و أعْمَش، و أبو بَصير، و مَعْروف بن خَرَّبوذ و بسيارى دگر از غير ايشان، همان طور که شعراى پهلوان و عالى مرتبتى ظهور نمودند أمثال کمَيت که آثار خالده ايشان تا امروز زينت بخش صفحات تاريخ مى‌باشد.

امام علی علیه السلام، نخستین امام شیعیان، در سیزدهم رجب سال سی ام عام الفیل، در شهر مکه، در خانه خدا (کعبه) به دنیا آمد. ولادت ایشان در خانه خدا، یکی از امتیازات ویژه ایشان است که در تاریخ بشریت سابقه نداشته و بعد از آن نیز تکرار نشده است.

 

روایات ولادت امام علی علیه السلام

روایات متعددی در مورد ولادت امام علی علیه السلام وجود دارد که برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

روایت جابربن انصاری: جابربن انصاری، از اصحاب پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله، نقل می‌کند که: «من در خانه کعبه بودم که ناگهان دیدم در کعبه شکاف برداشت و فاطمه بنت اسد، مادر امام علی علیه السلام، داخل کعبه شد. پس از مدتی، صدای گریه‌ای شنیدم. ابوطالب، پدر امام علی علیه السلام، بالای کعبه رفت و فرزندش را از داخل کعبه بیرون آورد.»

روایت امام صادق علیه السلام: امام صادق علیه السلام می‌فرمایند: «در شب ولادت امام علی علیه السلام، خداوند به جبرئیل دستور داد که به خانه کعبه برود و به فاطمه بنت اسد بگوید که خداوند فرزندی به او عطا می‌کند که او را علی بن ابی طالب نامگذاری کند. جبرئیل این پیام را به فاطمه بنت اسد رساند و او نیز به این نامگذاری راضی شد.»

روایت امام رضا علیه السلام: امام رضا علیه السلام می‌فرمایند: «در شب ولادت امام علی علیه السلام، نوری از خانه کعبه به آسمان رفت و تمام آسمان را روشن کرد.»

 

اهمیت ولادت امام علی علیه السلام

ولادت امام علی علیه السلام، یکی از رویدادهای مهم تاریخ اسلام است. ایشان، اولین امام شیعیان و یکی از چهارده معصوم هستند. امام علی علیه السلام، نقش مهمی در گسترش اسلام و تربیت مسلمانان ایفا کردند. ایشان، در زمان پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله، به عنوان جانشین ایشان انتخاب شدند و پس از رحلت پیامبر، به مدت سی و پنج سال، امامت شیعیان را بر عهده داشتند.

 

آثار و برکات ولادت امام علی علیه السلام

ولادت امام علی علیه السلام، آثار و برکات بسیاری برای جهان اسلام داشته است. برخی از مهم‌ترین این آثار و برکات عبارتند از:

گسترش اسلام: امام علی علیه السلام، نقش مهمی در گسترش اسلام ایفا کردند. ایشان، در دوران پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله، همراه پیامبر بودند و در جنگ‌ها و غزوات شرکت می‌کردند. پس از رحلت پیامبر، ایشان، به عنوان جانشین ایشان انتخاب شدند و به مدت سی و پنج سال، به گسترش اسلام پرداختند.

تربیت مسلمانان: امام علی علیه السلام، یکی از بزرگترین عالمان و دانشمندان در تاریخ اسلام بودند. ایشان، شاگردان زیادی تربیت کردند که از جمله آن‌ها می‌توان به امام حسن علیه السلام، امام حسین علیه السلام، سلمان فارسی، ابوذر غفاری، مقداد بن اسود و … اشاره کرد.

دفاع از حق و عدالت: امام علی علیه السلام، مدافع حق و عدالت بودند. ایشان، در طول زندگی خود، همواره در برابر ظلم و ستم ایستادند و از مظلومان دفاع کردند.

 

 

در مورد عصر امام محمد تقی (ع) در کتاب امام شناسی، جلد 16 اثر علامه سید محمد حسین حسینی طهرانی میخوانیم:

در وقت شهادت حضرت امام ابوالحسن الرّضا علیه السّلام حضرت امام جواد محمّد تقى علیه السّلام تقریبا هفت ساله بوده‌اند. شیعیان در آن هنگام براى آشامیدن آب زلال و گواراى علوم و عرفان او به سوى او از هر جانب شتافتند، به همان طریق كه از پدرانش بهره‌مند مى‌شدند. و صغر سنّ آن حضرت مانع نشد از مكیدن و به نهایت سیر و سیراب گردیدن از علوم عمیق و پشتوانه دار و بیكران دریاى علم وى. به سبب آنكه امامت الهیه چون منابعش از خداى عَلّام سرچشمه مى‌گیرد، در آن تفاوتى میان پسر هفت ساله، و یا مرد هفتاد ساله نمى‌باشد، و این مسأله عیناً مانند مسأله نبوّت است. بنگرید به عیسى كه در گاهواره سخن گفت و بنگرید به یحیى كه با توان و قدرت كتاب را أخذ نمود و خداوند به او حكم را در حال صباوت عنایت كرد.

البتّه بر مأمون نه این مقام و شأنى را كه امام واجد بوده است، و نه چنین اعتقادى كه شیعه درباره او داشته‌اند پوشیده نمى‌باشد. بناءً علیهذا سیاست مأمون چنان اقتضا كرد تا مكانت حضرت امام ابو جعفر جواد را بالا برد، و شأن او را عظیم به حساب آورد همان طور كه قبل از او با پدرش حضرت امام ابو الحسن الرِّضا علیه السّلام چنان عمل نموده بود.

مأمون، حضرت امام را از مدینه طلب كرد و چنان عنایتى را به او مبذول داشت كه بنى عبّاس را به قلق و اضطراب درافكند تا جائى كه ترسیدند مبادا مأمون او را و لیعهد خود گرداند به همان قسمى كه قبلًا پدرش را ولیعهد خود گردانیده بود. و لیكن عبّاسیون به مقصود نهائى مأمون از آن گونه اكرام جاهل بودند و نمى‌دانستند كه: سیاست داراى ألوان و شكلهاى مختلفى مى‌باشد، و از براى هر زمانى و عصرى عملى خاصّ است، و به نوعى از ألوان آن سیاست بخصوصه باید عمل كرد.

عبّاسیون در ملامتشان به مأمون ادامه مى‌دادند، و مأمون به كیدش ادامه مى‌داد تا آنكه او را با دخترش: امُّ الْفَضْل تزویج نمود. أُمّ الفَضْل همان زنى است كه امام جواد را با اشاره معتصم به واسطه سم به قتل رسانید. گویا مأمون امّ الفَضْل را براى چنین روزى براى امام جواد ذخیره كرده بود.

عبّاسیون به مأمون بسیار اصرار كردند تا از تزویج او با دخترش منصرف گردد، و از نام و آوازه بلند امام رفع ید نماید، امّا مأمون أبداً به سخنانشان اعتناء نمى‌كرد. به او گفتند: دَعْهُ حَتَّى یتَأدَّبَ فَإنَّهُ صَبِىٌّ! «واگذار او را تا أدب فرا گیرد! اینك او طفل است!»

مأمون علماء و فقهاء را احضار كرد تا با او مناظره كنند. از امام جواد در آن مناظرات به قدرى از فضائل علمى به ظهور پیوست كه زبانهاى بنى عبّاس را از ملامت برید، و حُجَج و براهین فقهاء و علماء را به خاك فنا سپرد. آنچه از امام جواد علیه السّلام با یحیى بن أكْثَم به وقوع پیوسته و مناظراتى كه رخ داده است در كتب تاریخ و حدیث و فضائل مسطور است، و احتجاجات آن حضرت كه قاطع حجج و براهینشان، و برَّنده زبانهاى حادّ و تند و تیز بنى عباس بوده است در أسفارْ مذكور، در حالى كه سنّ حضرت امام جواد علیه السّلام در آن روز به ده سال بالغ نگردیده بود.

 

و من نمى‌دانم چقدر بنى عباس جاهل بوده اند؟! با آنكه كیفیت سلوك مأمون با امام رضا علیه السّلام را دیده بودند، و از لوم و شماتتشان درباره امام رضا به مأمون آگاه‌ بودند، كه بالأخره مأمون در سیاست و مكرش پیروز شد، و آن تأنیب و تعییب و سرزنشها به مأمون خطا در آمد، چگونه باز او را به كم عقلى و كم درایتى محكوم مى‌كرده‌اند هنگامى كه مأمون بازگشت به إعزاز و إكرام و إعظام امام ابوجعفر الجواد علیه السّلام مى‌نمود؟!

و من نمى‌دانم چگونه متوجّه و متنبّه مقاصد مأمون در اعمالش نمى‌شده‌اند با وجودى كه أمثال آنها درگذشته به وقوع پیوسته بود؟!

چگونه آنان از مأمون انتظار داشتند كه از مقاصد و نیاتش در كارهائى كه انجام مى‌داده است، براى بنى عبّاس پرده را بردارد و منویاتش را مكشوف سازد؟!

سیاست اگر عیاناً مشهود شود، موجب مى‌گردد تا آن كس كه درباره او كیدى و مكرى به عمل آمده است حركت كند، و از جاى خود برخیزد، و مشاعرش بیدار و متنبّه كید شود. و چون براى خود سنگرى براى مصونیتش آماده كند، چگونه در این فرض آن كید مى‌تواند كار خود را بكند؟! (این درست برخلاف مَمْشى‌ و مَنْهج سیاست است. قوام سیاست بر إخفاء مكر و خدعه مى‌باشد.)

اگر براى علویان و شیعیان منظور و مراد نهائى مأمون در إجلال و اكرام حضرت ابوجعفر الجواد علیه السّلام ظاهر مى‌گشت، آنان مطیع و تسلیم مأمون نمى‌شدند، و بنابراین چیزى نمى‌توانست شیعیان را از قیام و نهضت و برجَستن در وجه و چهره حكومت مأمون میخكوب بر زمین كرده و متوقّف سازد.

حضرت امام جواد علیه السّلام به مدینه مراجعت كردند، و در آنجا مقصد و مقصود موالیانشان بودند تا آنكه مُعْتَصِم عباسى بر منصّه حكومت در سنه ٢١٨ مستقر شد، و چون از ناسازگارى امّ الفَضْل با حضرت مطّلع بود، آن حضرت را با امّ الفَضْل از مدینه طلبید و امّ الفَضْل را ذریعه براى نفوذ تدبیر و سیاستش درباره ابوجعفر قرار داد.

معتصم مانند مأمون در سیاست، مانند دو شاخه از یك بن رسته و یا هم شیر و هم پستان نبوده است. و از همین جهت بود كه بسیارى از بلاد از دست او بدر رفت، و ربقه طاعت را خلع كرده و در امور سیاسى خود مستقل شدند. و چون مرد فَطِن و زیركى نبود لهذا گاهى بر حضرت جواد سخت مى‌گرفت و گاهى توسعه مى‌داد، گاهى زندان مى‌نمود و گاهى آزاد مى‌كرد.

معتصم علما را گرد مى‌آورد تا با حضرت محاجّه كنند، به گمان آنكه لغزشى در گفتارش پیدا شود و او را بدان لغزش مأخوذ دارد، و یا مقامش را بدان لغزش فروكاهد. و یكبار نامه‌هائى را بر علیه وى مزوِّرانه جعل كرد كه متضمّن دعوت مردم به بیعت خود بوده است، اما مع حُسْن الاتّفاق نتیجه و ثمره آن تمهید، چیزى نبود مگر إعلاء شأن و اظهار كرامت و فضل آن حضرت.

و بر این اساس پیوسته بر حِقْد و غیظ معتصم مى‌افزود، و طاقت نمى‌آورد تا آن حقد و حسد را كتمان كند و وى را به محبس روانه مى‌ساخت. و در بار آخرین كه او را زندان نمود، از زندان بیرون نیاورد تا تدبیر كشتن او را نمود. بدین قسم كه به زوجه‌اش دختر مأمون سمِّى فرستاد و از او درخواست كرد تا آن را به امام بدهد. امّ الفَضْل دعوت معتصم را اجابت كرد، و حضرت با سمِّ معتصم از دنیا رفت.

امّ الفَضْل چون اثر سمّ را در بدن آن حضرت دید، وى را در خانه فریداً غریباً تنها و یله گذارد تا حضرت جان داد. معتصم نیرنگ نموده بود كه شیعیان از امام جواد تشییع نكنند. امّا برعكس تمام شیعیان شمشیرهایشان را بر دوش گرفته، همگى براى تشییع مجتمع شدند در حالى كه با یكدگر تا سرحدّ مرگ پیمان بسته بودند و جنازه را از منزل (خانه زندان) براى دفن به سوى مقابر قریش بردند.

و از مثل این حادثه مى‌توان كثرت شیعه را در آن روز در بغداد، و قوّت و قدرتشان را در مخاصمه و مدافعه دریافت. و از بسیارى و كثرت راویان شیعه مى‌توان به كثرت علومشان پى برد، و از بسیارى احتجاجات و جدال بالأخص در باب امامت مى‌توان به قوّت أدلّه و براهینشان، و به قدرت و قوّت مدافعه از مذهب و اتّضاح امرشان مطّلع گردید.

امام محمد تقی علیه السلام، فرزند امام علی بن موسی الرضا علیه السلام و مادر ایشان، خیزران بود. ایشان در روز 10 رجب سال 195 هجری قمری در مدینه به دنیا آمدند.

امام محمد تقی علیه السلام، در سن 8 سالگی به امامت رسیدند. دوران امامت ایشان، مصادف با حکومت مأمون عباسی بود. مأمون، امام علیه السلام را به اجبار به بغداد آورد و با دختر خود، ام الفضل، ازدواج داد. امام علیه السلام، در دوران امامت خود، با تلاش و مجاهدت فراوان، به نشر معارف اسلام و تربیت شاگردان پرداختند.

امام محمد تقی علیه السلام، در سن 25 سالگی، در روز جمعه 29 ذی القعده سال 220 هجری قمری در بغداد به شهادت رسیدند. پیکر ایشان، در قبرستان باب التبن در بغداد به خاک سپرده شد.

 

فضایل و ویژگی های امام محمد تقی علیه السلام

امام محمد تقی علیه السلام، دارای فضائل و ویژگی های بسیاری بودند. از جمله این فضائل و ویژگی ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

علم و دانش: امام علیه السلام، دارای علم و دانش فراوانی بودند. ایشان، در علوم مختلف، از جمله فقه، تفسیر، کلام، فلسفه و حدیث، تبحر داشتند.

حلم و بردباری: امام علیه السلام، فردی بسیار حلیم و بردبار بودند. ایشان، در برابر ظلم و ستم، همواره با صبر و بردباری برخورد می کردند.

سخاوت و بخشندگی: امام علیه السلام، فردی بسیار سخاوتمند و بخشنده بودند. ایشان، همواره به نیازمندان کمک می کردند.

زهد و پارسایی: امام علیه السلام، فردی بسیار زاهد و پارسا بودند. ایشان، از تعلقات دنیوی دوری می جستند.

 

آثار و برکات امام محمد تقی علیه السلام

امام محمد تقی علیه السلام، آثار و برکات بسیاری بر جامعه اسلامی داشته اند. از جمله این آثار و برکات می توان به موارد زیر اشاره کرد:

نشر معارف اسلام: امام علیه السلام، با تلاش و مجاهدت فراوان، به نشر معارف اسلام پرداختند. ایشان، شاگردان بسیاری تربیت کردند که در گسترش اسلام و علوم اسلامی نقش مهمی داشتند.

تربیت شاگردان: امام علیه السلام، شاگردان بسیاری تربیت کردند که در زمینه های مختلف علمی، فرهنگی و اجتماعی، خدمات ارزنده ای به اسلام و جامعه اسلامی ارائه کردند.

 

 

امام موسی کاظم (ع)، هفتمین امام شیعیان و از نوادگان پیامبر اسلام (ص) هستند. ایشان در سال ۱۲۸ هجری قمری در مدینه به دنیا آمدند و در سال ۱۸۳ هجری قمری در بغداد به شهادت رسیدند. دوران امامت ایشان مصادف با حکومت عباسیان بود. در کتاب امام شناسی، جلد 16 اثر علامه سید محمد حسین حسینی طهرانی در مورد زندگانی حضرت امام موسی کاظم (ع) میخوانیم:

حضرت امام موسى كاظم علیه السّلام‌ ایام امامتش را در میان دو زندان سپرى نمود: زندان خانه‌اش كه بعید از تماس با مردم از خوف بنى عباس بود، و زندان بنى عباس كه شدید الظُّلم و الظُّلمة بوده است.

این محدودیت و تنگنائى تا به جائى رسیده است كه چون راوى حدیث‌  بخواهد روایتى را به او نسبت و استناد دهد با نام صریح او نمى‌توانسته است إسناد دهد، بلكه گاهى به كنیه او مثل ابوابراهیم، و ابوالحسن و گاهى با ألقاب او مثل عَبْدِ صَالِح، و یا عَالِم و أمثالها إسناد مى‌داده است. و گاهى با اشاره مثل گفتار راوى: عَنِ الرَّجُلِ «از آن مرد» به علّت آنكه چون تقیه در ایام حضرت شدید بوده است، نام مبارك حضرت بسیار اندك در حدیث به میان آمده است، و به علّت آنكه تضییق بر آن حضرت از معاصرینش از عبّاسیین همچون منصور، و مهدى، و هادى بسیار بوده است.

و هنوز هارون الرّشید بر تخت سلطنت استقرار نیافته بود كه او را در زندانهاى داراى طبقه میخكوب نمود. آن حضرت ـ كه سلام خدا بر او باد ـ مدّت چهارده سال را بدین منوال سپرى كرد كه گاهى او را به زندان مى‌بردند، و گاهى از آن آزاد مى‌نمودند. و این مدّت، تمام زمانى مى‌باشد كه وى با امارت هارون الرّشید در حیات بوده است.

و با این گونه أعمال سخت و قساوت‌آمیز، علویین را ترسانیدند، و شیعه را به دهشت افكندند. مدّ نظر و چشم امید جمیع شیعیان به امامشان در زندان بود، و لیكن آن حضرت أبداً راه نجاتى براى طالبیین، و راه چاره و خلاصى براى شیعیانْ درست‌تر از این نیافت كه در برابر حكم عباسیین پر قساوت و سنگین دل، خود را یله و رها سازد و در مقام دفاع بر نیاید. امَّا هارون الرّشید بدین جنایات و جرائم وارد بر امام علیه السّلام اكتفا ننمود تا اینكه در زمانى كه او در محبس سِنْدىِ بْنِ شاهك زندانى بود، وى با دسیسه خورانیدن سمّ آخرین ضربه خود را زد، و لهذا آن حضرت ـ روحى فداه ـ در زندان، كشته جور و اعتساف گردید.

هارون نمكى را بر جراحت پاشید و آن این بود كه: به احدى از شیعیان و مُوالیان او إذن تشییع نداد، بلكه امر كرد تا حمّالها بدن او را از محبس برداشته و بر روى جسر بغداد گذاردند، و بر قُرْحَه و دمل نارس، آخرین نشترش را با این ندا فرو برد كه: هَذَا إمَامُ الرَّافِضَةِ. «این است بدن امام رافضیان!»

این اعمال از عباسیین شعله آتش غضبشان را فرو نمى‌نشانَد، و از شأن و منزلت امام نمى‌كاهد، بلكه فقط و فقط از قساوتشان در ساعت انتقام كشف مى‌كند، و از فراموشیشان سیاست اقلیتهاى مذهبى را، و غفلتشان از مشحون شدن دلها از حِقْد و غَیظى بر آنها كه در كمون خود پنهان مى‌دارد پرده بر مى‌دارد.

آرى آتش با یك چوبه كبریت، و با یك جرقّه فندك و چخماق در مى‌گیرد. آتش خاموش نبود و لیكن گلهاى آتش در زیر خاكستر بود. از همه اینها كه بگذریم امام علیه السّلام در نزد آنان گناه نداشته است، جز آنكه وى صاحب حقیقى مقام امامت مى‌باشد.

و از آنجائى كه سلیمان بن جعفر عموى هارون نگریست آنچه را كه سِنْدى با جنازه امام انجام داد، امر كرد تا جنازه را از دست پاسبانان داروغه گرفتند، و در جانب غربى از شطّ نهادند و منادى خود را امر كرد تا مردم را براى حضور جنازه و تشییع آن فراخواند. أكثر شیعه بغداد در آن جانب سكونت داشتند و محلّه كَرْخ با همه وسعتش فقط منزلگاه شیعه بود، و امر كرد تا منادى او مردم را به حضور در تشییع جنازه آن حضرت دعوت كند. پس مردم ازهرجهت شتافتند، و جنازه را بر دوشهایشان تشییع كرده، تا به تربت طاهره‌اش در مقابر قریش به خاك سپردند.

دلهاى شیعیان از خشم و غضب بر این فعل شنیع هارون همچون دیگ مى‌جوشید. و اگر این فعل سلیمان نبود، نزدیك بود انقلابى در گیرد، و از روى قهر و جبر از شرطه و نگهبانان مأخوذ دارند، مگر آنكه هارون الرّشید مطمئن است كه با وجود فِشار و شدّتش بر شیعه، آنان جهش و پرشى ندارند و اگرچه مقدار ضرب و فشار بر شیعیان فزونى گیرد.

و شاید انتباه سلیمان بدین خطر وى را وادار نمود تا آن كار را انجام دهد. سلیمان با سر و پاى برهنه دنبال جنازه امام به راه افتاد. چرا كه در این عمل موجب خنكى و تازگى غِلّ و فرو نشاندن شعله آتش، و فروكش كردن نائره‌اى بود كه نگرانى از اشتعال آن مى‌رفت. و یا آنكه رشید پس از آنكه با كشتن امام به مقصد و مقصود خود رسید، سرّاً به سلیمان اشاره كرده باشد كه این گونه عمل كند.

و ممكن است این طرز رفتار سلیمان به جهت غیرتى بوده باشد كه بر پسر عمویش (حضرت امام كاظم) داشته، و از آن كردار شنیع هارون رنجیده و ملالت خاطر پیدا كرده باشد.

جمعیت كثیر شیعه در آن عصر در بغداد و غیر بغداد از بلاد عراق كافى بود كه بتوانند در مقابل آن‌گونه فشارها و سلطه‌ها و فرود آوردن رنجها و شكنجه‌هاى متوالى بر ایشان بایستند و دفاع نمایند، و لیكن آیا آن ضربات پى در پى بر رئوسشان، و آن گونه ضَغْط و شدّت و رنجى كه بر ایشان وارد مى‌گردید به كلى قوایشان را برده و فرسوده و بى محتوى گردیده اند؟ و یا آنكه تقیه آنان را وادار مى‌نموده است كه در برابر آن قساوت استسلام نموده، حاضر براى تحمّل فشار و شدّت شوند؟ و یا آنكه تعدادشان بدون تجهیزات و وسائل دفاعیه بوده است؟ و یا امام به ثوره و انقلابشان رضا نمى‌داده است، چون مى‌دانسته است كه به ثمر نمى‌رسد و تا نهایت پیش نمى‌رود؟ و یا آنكه ایشان زعیم و سیاستمدار مربّى نداشته‌اند كه چرخ حركتشان را به جنبش درآورد و آنان را در خطرات و ترسناكهائى براى رهائى از این مهلكه وارد كند؟

گمان من آن است كه: خُلُوِّشان از رئیس انقلابى نهضت دهنده، تنها عامل تسلیمشان در برابر آن قدرتها و خضوع در مقابل آن تعدّیات و تجاوزات بوده است. و از اینجاست كه مى‌یابیم در عصر عبّاسیون عِرَاقَین (كوفه و بصره) و حَرَمَین (مكّه و مدینه) و یمَن از حكم بنى عباس سرباز زدند در ایام حكومت مأمون چون توده مردم زعیمهائى از علویین یافتند كه ایشان را در برابر وجوه بنى عباس بجهاند، و از شانه‌هایشان خیش‌هاى استعباد را باز كند.

 

امام علی بن محمد الهادی (ع) نهمین امام شیعیان و از نوادگان پیامبر اسلام (ص) هستند. ایشان در سال ۲۱۲ هجری قمری در صریا، روستایی در نزدیکی مدینه به دنیا آمدند و در سال ۲۵۴ هجری قمری در سامرا به شهادت رسیدند. دوران امامت ایشان مصادف با حکومت عباسیان بود.

امام هادی (ع) در دوران امامت خود با مشکلات و فشارهای زیادی از سوی حکومت عباسیان مواجه بودند. ایشان به دلیل مخالفت با سیاست‌های حکومت عباسیان، به سامرا تبعید شدند و تحت نظر شدید قرار گرفتند. با این حال، امام هادی (ع) با استقامت و صبر، به هدایت و تربیت شاگردان خود پرداختند و به گسترش معارف اسلامی کمک کردند.

در مورد سختی ها و مصائبی که بر ایشان از جانب متوکل عباسی وارد شد مطالب متعددی توسط بزرگان نقل شده است که یکی از این موارد، روایت علامه سید محمد حسین حسینی طهرانی در کتاب مناقب اهل بیت است. در این بخشی از کتاب مناقب اهل بیت که به بررسی زندگانی و مصائب امام هادی (ع) پرداخته شده است میخوانیم:

دائماً پیش خلفا از ائمّه و موقعیّت ائمّه سعایت می‌کردند؛ سعایت از حضرت امام جعفر صادق علیه السّلام زیاد می‌شد، از حضرت موسی بن جعفر زیاد می‌شد، از حضرت جواد، از حضرت امام علیٌّ الهادی اینها زیاد می‌شد؛ و می‌آمدند و می‌گفتند که: شما خبر ندارید اینها مرکز هستند! از اطراف و اکناف برای اینها مال می‌آورند! بیت‌المال می‌آورند! اسلحه می‌آورند! کاغذها برای اینها نوشته می‌شود! و اینها قصد خروج دارند که بر علیه دستگاه حکومت خروج کنند! و لذا مدام می‌فرستادند ائمّه را می‌آوردند حبس و زندان می‌کردند، بعد رها می‌کردند. دائماً در دوران خلافت بنی‌عبّاس این کارها بود!

در زمان حضرت هادی علیه السّلام هم همین‌طور بود، پیش متوکّل می‌آمدند و سعایت می‌کردند. سعایت کردند که از قم اموال زیاد و اسلحه‌هایی برای آن حضرت آورده‌اند؛ و حضرت علی قصد خروج بر شما دارد!

متوکّل نیمۀ شب به یکی از غلامان خود و از حُجّاب خود که به نام سعید بود گفت: «الآن می‌روی خانۀ حضرت را تفتیش می‌کنی و می‌آیی؛ هرچه پول و اسلحه هست بیاور برای من!» سعید نردبان گذاشت و آمد روی پشت بام حضرت، نردبان را گذاشت در منزل، از پلّه‌های نردبان که می‌خواست بیاید پایین ـ آشنا به وضع منزل نبود ـ، پاهای نردبان داشت تکان می‌خورد و خودش هم متحیّر شده بود؛ حضرت صدا کردند: «صبر کن! صبر کن! برایت چراغ بیاورم! چرا این‌طور می‌آیی؟!» چراغی، شمعی بردند و آمد پایین.

ـ: «چه می‌خواهی؟»

گفت: «مأمورم خانۀ شما را تفتیش کنم.»

حضرت گفتند: «برو!»

تمام اتاق‌ها را تفتیش کرد و آمد خدمت حضرت و حضرت گفتند که: «آن دو بدره است، آن دو کیسه؛ ما غیر از آن دو تا نداریم! و اسلحه هم زیر آن تشک است و بردار؛ شمشیر من هم اینجاست!» هیچ نیافت!

بعد از اینکه اموال امام را نزد متوکّل بردند نام و مُهر مادر متوکّل روی کیسه بود، متوکّل مادرش را احضار کرد و ماجرا را پرسید، مادرش جواب داد که:

«شما مریض بودی من نذر کردم و شفا پیدا کردی! من این را فرستادم.»

پس معلوم شد تا آن وقت حضرت اصلاً دست به آن کیسه نزده‌اند؛ متوکّل هم دست نزد؛ کیسه را کنار گذاشت. گفت: «آن کیسۀ دیگر را باز کنید!» آن کیسۀ دیگر را باز کردند دید چهار صد دینار یا چهار صد درهم است؛ پول قلیلی بود. متوکّل یک بدرۀ دیگر به این اضافه کرد، داد به همان حاجبش سعید، گفت: «اینها را با آن شمشیر ببر خدمت حضرت و عذر بخواه!» سعید آمد خدمت حضرت و وارد شد گفت: «یا بن رسول‌الله! خیلی از شما معذرت می‌خواهیم، ما بی‌اذن داخل منزل شما شدیم! ولی المأمورُ معذور!» حضرت فرمودند: ﴿وَسَيَعۡلَمُ ٱلَّذِينَ ظَلَمُوٓاْ أَيَّ مُنقَلَبٖ يَنقَلِبُونَ﴾. این جواب را دادند.

ایام البیض به روزهای سیزدهم، چهاردهم و پانزدهم هر ماه قمری گفته می‌شود. در روایات بر روزه گرفتن در این ایام تأکید شده است. نزد شیعیان، ایام البیض رجب و در مرتبه بعد شعبان و رمضان، از اهمیتی ویژه برخوردار است. در ایران اعتکاف، در ایام البیض ماه رجب برگزار می‌شود.

علامه آیت الله سید محمد حسین طباطبایی در جلد 2 کتاب تفسیر المیزان، صفحه 31، در خلال توصیف مراد از حديث قدسى: روزه فقط براى من است و من جزاى آن هستم (يا جزاى آن را ميدهم)، عرض میدارد که:

و اينكه فرموده: و” انا اجزى به “اگر كلمه” اجزى “را به صيغه معلوم بخوانيم، يعنى من جزاى آن را مى دهم آن وقت دلالت مى كند بر اينكه در دادن اجر به بنده، كسى ميان او و خدا فاصله و واسطه نمى شود، همانطور كه بنده هم در بندگى و عبادت خدا به وسيله روزه كسى را دخيل قرار نداد، و نگذاشت كسى از روزه داريش با خبر شود، چنان كه در باره صدقه آمده است: صدقه را تنها خدا مى گيرد، و بين صدقه دهنده و خدا كسى واسطه نيست، و در قرآن هم آمده:” و ياخذ الصدقات “و اما اگر” اجزى “را به صيغه مجهول بخوانيم، معنايش اين مى شود: (خود من جزاى روزه قرار مى گيرم) آن وقت عبارت كنايه مى شود از نزديكى روزه دار به خداى تعالى. و در كافى از امام صادق (علیه السلام) روايت آورده كه رسول خدا (صلى الله عليه وآله و سلم) در اوائل بعثت مدتى پشت سر هم روزه مى گرفت، بطورى كه اشخاص مطلع مى گفتند ديگر ترك نمى كند و سپس مدتى روزه را ترك مى كرد بطورى كه اشخاص مى گفتند ديگر روزه نمى گيرد، بعد از مدتى اين رسم را رها كرد، يك روز روزه مى گرفت، و يك روز افطار مى كرد، كه اين همان روزه داوود پيغمبر است، بعد از مدتى اين رسم را كنار گذاشت، و در هر ماه ايام البيض آن ماه يعنى (سيزده و چهارده و پانزدهم) آن را روزه مى‌گرفت، و سپس اين را هم ترك كرد، و در هر ده روز دو پنجشنبه و بين آن دو يك چهارشنبه روزه مى‌گرفت، و اين رسم را تا آخر عمر ادامه داد.

و از عنبسة العابد روايت شده كه گفت: رسول خدا (صلى الله عليه وآله و سلم) در ايامى كه از دنيا رفت، در اين رسم و برنامه بود كه همه‌ساله شعبان و رمضان و سه روز از هر ماه را روزه مى‌گرفت.

مؤلف: اخبار از طريق اهل بيت (علیه السلام) در اين باب بسيار است، و اين همان روزه سنتى است كه رسول خدا (صلى الله عليه وآله و سلم) مى‌گرفت و گرنه روزه واجب تنها همان روزه رمضان است.

همچنین این مطلب (نحوه روزه گرفتن پیامبر گرامی اسلام (ص)) در جلد 6 کتاب تفسیر المیزان، اثر علامه طباطبایی نیز بدین صورت آمده است که:

و در كافى به سند خود از محمد بن مسلم از ابى عبد اللَّه (علیه السلام) نقل كرده كه فرمود: رسول خدا (صلى الله عليه وآله و سلم) در اوائل بعثت روزه گرفتنش اينطور بود كه يك مدت آن قدر پى در پى روزه مى گرفت كه مى گفتند هيچ روزى را بدون روزه بسر نمى برد، و مدتى ديگر آن قدر پى در پى روزه بود كه گفته مى شد: روزه نمى گيرد، آن گاه اين رويه را ترك كردند و مدتى يك روز در ميان روزه مى گرفتند كما اينكه روزه حضرت داود هم همين طور بوده، پس از مدتى اين را نيز ترك كرد و مدتى همان ايام البيض هر ماه را روزه بود، در آخر اين را نيز ترك كرد و سه روزى را كه در ايام البيض روزه مى گرفت در دهه هاى ماه تقسيم كرده يكى را در پنجشنبه دهه اول و يكى در چهارشنبه دهه دوم و يكى در پنجشنبه دهه سوم مى گرفت و تا زنده بود اين رويه را داشت.

 

حضرت زینب کبری سلام الله علیها، دختر امیرالمؤمنین علی علیه السلام و فاطمه زهرا سلام الله علیها، در روز پنجم جمادی الاولی سال ۶۲ هجری قمری، در شهر دمشق، درگذشتند. ایشان، در طول زندگی خود، شاهد مصائب و سختی‌های بسیاری بودند، از جمله واقعه کربلا، که در آن، برادرشان، امام حسین علیه السلام، و بسیاری از عزیزانشان را از دست دادند.

 

روایات رحلت حضرت زینب کبری سلام الله علیها

روایات متعددی در مورد رحلت حضرت زینب کبری سلام الله علیها وجود دارد که برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

روایت ابن عباس: ابن عباس، از اصحاب پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله، نقل می‌کند که: «حضرت زینب کبری سلام الله علیها، در روز پنجم جمادی الاولی سال ۶۲ هجری قمری، درگذشتند. ایشان، در هنگام وفات، ۶۴ سال داشتند.»

روایت امام سجاد علیه السلام: امام سجاد علیه السلام می‌فرمایند: «حضرت زینب کبری سلام الله علیها، پس از بازگشت از شام، در مدینه، بیمار شدند. ایشان، در روز پنجم جمادی الاولی، درگذشتند.»

روایت سیده نفیسه: سیده نفیسه، همسر اسحاق مؤتمن، فرزند امام جعفر صادق علیه السلام، نقل می‌کند که: «من، در سال ۶۲ هجری قمری، به زیارت حضرت زینب کبری سلام الله علیها رفتم. ایشان، در آن زمان، بیمار بودند. من، پس از چند روز، دوباره به زیارت ایشان رفتم. دیدم که ایشان، وفات کرده‌اند.»

 

علت وفات حضرت زینب کبری سلام الله علیها

علت وفات حضرت زینب کبری سلام الله علیها، در منابع تاریخی، به طور دقیق ذکر نشده است. برخی از منابع، علت وفات ایشان را بیماری ذکر کرده‌اند. برخی دیگر، علت وفات ایشان را غم و اندوه ناشی از مصائبی که دیده بودند، دانسته‌اند.

 

اهمیت جایگاه حضرت زینب (س) در اسلام

حضرت زینب کبری سلام الله علیها، یکی از شخصیت‌های مهم تاریخ اسلام است. ایشان، یکی از شخصیت‌های برجسته تاریخ اسلام هستند که نقش مهمی در حفظ و نشر معارف اسلام ایفا کردند. ایشان، با سخنرانی‌ها و مبارزات خود، در برابر ظلم و ستم یزیدیان ایستادند و حق مظلومان را فریاد زدند.

 

آثار حضرت زینب کبری سلام الله علیها بر جهان اسلام

حضرت زینب کبری سلام الله علیها، آثار و برکات بسیاری برای جهان اسلام داشته است. برخی از مهم‌ترین این آثار و برکات عبارتند از:

حفظ و نشر معارف اسلام: حضرت زینب کبری سلام الله علیها، با سخنرانی‌ها و مبارزات خود، در برابر ظلم و ستم یزیدیان، معارف اسلام را حفظ و نشر دادند.

مبارزه با ظلم و ستم: حضرت زینب کبری سلام الله علیها، با سخنرانی‌ها و مبارزات خود، در برابر ظلم و ستم یزیدیان ایستادند و حق مظلومان را فریاد زدند.

تقویت روحیه مسلمانان: حضرت زینب کبری سلام الله علیها، با سخنرانی‌ها و مبارزات خود، موجب تقویت روحیه و وحدت میان مسلمانان شد.

حضرت علی اصغر علیه السلام، فرزند شیرخوار امام حسین علیه السلام، در روز عاشورا در کربلا به شهادت رسید. شهادت این کودک خردسال، یکی از مصائب بزرگی بود که بر امام حسین علیه السلام و خاندان ایشان وارد شد.

 

زندگینامه حضرت علی اصغر علیه السلام

حضرت علی اصغر علیه السلام، در سال ۶۰ هجری قمری، در مدینه به دنیا آمد. مادر ایشان، رباب بنت امرئ القیس گزارش کرده اند.

 

شهادت حضرت علی اصغر علیه السلام

در روز عاشورا، زمانی که امام حسین علیه السلام و یارانش در محاصره سپاه دشمن قرار داشتند، امام علیه السلام، علی اصغر علیه السلام را به میدان آورد و از دشمن خواست تا برای او آب بیاورند. اما دشمن، نه تنها به درخواست امام علیه السلام پاسخ نداد، بلکه حرمله بن کاهل اسدی، تیری به گلوی علی اصغر علیه السلام زد و او را به شهادت رساند.

 

مظلومیت و ایثار حضرت علی اصغر علیه السلام

شهادت حضرت علی اصغر علیه السلام، نماد مظلومیت و ایثار است. این کودک خردسال، در حالی که توان دفاع از خود را نداشت، به دست دشمنان اسلام به شهادت رسید. شهادت علی اصغر علیه السلام، نشان دهنده ظلم و ستمی بود که بر خاندان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وارد شد.

 

آثار و پیامدهای شهادت حضرت علی اصغر علیه السلام

شهادت حضرت علی اصغر علیه السلام، تأثیرات عمیقی بر مسلمانان برجای گذاشت. این واقعه، باعث افزایش نفرت مسلمانان از ظالمان و تقویت روحیه ایثار و شهادت طلبی در میان آنان شد.

 

پیام های شهادت حضرت علی اصغر علیه السلام

شهادت حضرت علی اصغر علیه السلام، پیام های مهمی برای مسلمانان دارد. از جمله این پیام ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• حق طلبی و ایستادگی در برابر ظلم و ستم
• ایثار و شهادت طلبی
• مظلومیت خاندان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله